15-р зууны сүүл үед Европт нэгэн нууцлаг өвчин дэгдэж, Колумбын баг Америк тивээс буцаж ирсний дараа энэ өвчин тархсан. Олон зууны туршид мэргэжилтнүүд энэ өвчин хаанаас үүссэн талаар маргалдаж ирсэн бөгөөд одоо “Тэмбүү” гэж нэрлэгддэг энэ өвчин үнэндээ Америк тивээс гаралтай болохыг шинэ судалгаа баталж байна.
“Өгөгдөл нь тэмбүү болон түүний ойрын төрөл зүйлүүдийн Америк гаралтай гэдгийг тодорхой харуулж байна” гэж судалгааны хамтран зохиогч, Германы Лейпциг хотын Макс Планкийн Хүний хувьсал судлалын хүрээлэнгийн археогенетикч Кирстен Бос мэдэгдэв. “15-р зууны сүүл үеэс Европт нэвтэрсэн нь өгөгдөлтэй хамгийн нийцтэй байна” гэж тэрээр хэлэв.
Судлаачид Америк тивийн олон археологийн олдвортой хүний араг яснаас тэмбүү болон түүнтэй холбоотой өвчний нотолгоог шинжилжээ. Судалгааны үр дүнг 12-р сарын 18-нд Nature сэтгүүлд нийтэлжээ.
Treponema төрлийн нян нь тэмбүү, пинта, бежел болон яу зэрэг өвчнийг үүсгэх бөгөөд эдгээрийг нийтэд нь трепонемал өвчнүүд гэдэг. Эдгээр өвчнүүд нь ясны бүтэц, хэлбэрийг өөрчилж, сүйтгэх нөлөөтэй учраас археологичид Америк тивийн Колумбын өмнөх үеийн араг ясыг тэмбүүгийн гарал үүслийн талаар судалж ирсэн.
Гэсэн хэдий ч трепонемал ДНХ-ийн хадгалалт муу байсан тул тэмбүүгийн тодорхой генетикийн нотолгоог олоход хэцүү байжээ.
“Бид тэмбүүтэй төстэй халдварууд олон мянган жилийн турш Америк тивд гарч байсан гэдгийг мэдэж байсан ч зөвхөн гэмтлүүдээс нь өвчнийг бүрэн тодорхойлох боломжгүй байсан” гэж судалгааны хамтран зохиогч, Макс Планкийн постдокторант Кейси Киркпатрик мэдэгдэв.
Шинэ судалгаанд судлаачид трепонемал халдварын шинж тэмдэгтэй Америк тивийн хэд хэдэн араг ясны шүд, яснаас дээж авсан. Геномын технологийн дэвшлийн ачаар тэд 1492 оноос өмнө Мексик, Перу, Аргентин, Чилид нас барсан таван хүний араг яснаас Treponema pallidum геномыг ялгаж авч чадсан байна.
Геномын шинжилгээний үр дүнд судлаачид тэмбүү болон түүнтэй холбоотой өвчнийг үүсгэдэг T. pallidum нян нь Америк тивд дунд Холоцены үед, 9000 жилийн өмнө үүссэн бөгөөд трепонемал өвчнийг үүсгэдэг дэд зүйлүүдэд хуваагдсан болохыг тогтоожээ.
Гэсэн хэдий ч орчин үеийн тэмбүү Колумбын ирэхээс өмнө гарч ирсэн байж болох бөгөөд трансатлантын хүний наймаа нэмэгдсэнээр колоничлолын эхэн үед хурдан тархсан байж магадгүй гэж эрдэмтэд бичжээ.
“Америкийн уугуул ард түмэн эдгээр өвчний эрт хэлбэрүүдийг хадгалж байсан бол Европчууд дэлхий даяар тархахад гол үүрэг гүйцэтгэсэн” гэж Бос мэдэгдэлдээ дурджээ.
Syphilis originated in the Americas, ancient DNA shows, but European colonialism spread it widely
Paleogenomics has finally solved a question that has puzzled researchers for decades: Where did syphilis come from?
