Бид үргэлж нэмэлт бодисгүй, их хэмжээгээр боловсруулсан бус, бүтэн хүнс хэрэглэхийн ач холбогдлын талаар сонсдог.
Их хэмжээгээр боловсруулсан хүнс (UPF) гэдэг нь химийн бодис, өнгө оруулагч, амтлагч нэмэгдүүлж, хүнсний өнгө үзэмж, амтыг сайжруулах, мөн хадгалах хугацааг уртасгах зорилгоор боловсруулсан бүтээгдэхүүнүүдийг хэлнэ.
Ихэнх супермаркетийн зууш, гоймонгийн соус, хуурга хийх соус, бэлэн хоолнууд нь их хэмжээний өөх тос, сахар, давс агуулдаг тул их хэмжээгээр боловсруулсан хүнсэнд (UPF) хамаардаг.
2024 онд British Medical Journal сэтгүүлд нийтлэгдсэн нэгэн судалгаагаар их хэмжээгээр боловсруулсан хүнс 30 гаруй төрлийн эрүүл мэндийн асуудалтай холбоотой болохыг тогтоожээ. Энэхүү судалгаа нь дэлхий даяарх 9.9 сая хүний мэдээлэлд үндэслэн хийгдсэн байна.
BMJ-ийн тодорхойлсноор, их хэмжээгээр боловсруулсан хүнс (UPF) нь савласан бүтээгдэхүүнүүдийг хэлдэг бөгөөд үүнд талх нарийн боов, зууш, хийжүүлсэн ундаа, сахартай үр тариа болон шууд идэх эсвэл халааж хэрэглэх бүтээгдэхүүнүүд багтана.
BMJ-ийн тайлбарласнаар, эдгээр нь “олон шатны үйлдвэрлэлийн процессоор боловсруулагдаж, өнгө оруулагч, эмульгатор, амт оруулагч болон бусад нэмэлт бодисуудыг ихэвчлэн агуулдаг. Эдгээр бүтээгдэхүүн нь нэмэлт сахар, өөх тос, давс ихтэй байдаг боловч витамин, эслэг багатай байдаг” гэжээ.
Үнэндээ, Их Британид хүмүүсийн хоолны дэглэмд авах нийт илчлэгийн хагасаас илүү нь их хэмжээгээр боловсруулсан хүнснээс бүрддэг.
Их хэмжээгээр боловсруулсан хүнстэй холбоотой эрүүл мэндийн асуудлууд
Их хэмжээгээр боловсруулсан хүнс хэрэглэх нь 30 гаруй төрлийн эрүүл мэндийн асуудалтай холбоотой байдаг боловч гол асуудлууд нь:
- Зүрх судасны өвчнөөс шалтгаалсан нас баралт
- Сэтгэлийн түгшүүр болон нийтлэг сэтгэцийн эмгэгүүд
- 2-р хэлбэрийн чихрийн шижин
- Ямар ч шалтгаанаар нас барах эрсдэл
- Зүрхний өвчнөөс шалтгаалсан нас баралтын эрсдэл
- Таргалалт
- Нойрны асуудал
- Сэтгэл гутралын эрсдэл нэмэгдэх
- Астма
- Хоол боловсруулах эрхтний эрүүл мэндийн асуудлууд
- Зарим төрлийн хорт хавдар болон зүрх судасны бодисын солилцооны эрсдэлт хүчин зүйлс
- Цусан дахь өөх тос өндөр байх, “сайн” холестеролын түвшин бага байх.
Эдгээр эрсдэлүүд одоогоор хязгаарлагдмал судалгаанд үндэслэсэн гэж үздэг.
Дэлгэрэнгүй мэдээллийг эндээс судлах боломжтой. Судлаачид дүгнэхдээ: “Эдгээр үр дүн нь хүн амын эрүүл мэндийг сайжруулахын тулд их хэмжээгээр боловсруулсан хүнсний хэрэглээг багасгах, хязгаарлахад чиглэсэн механик судалгаа болон олон нийтийн эрүүл мэндийн арга хэмжээг яаралтай хэрэгжүүлэх шаардлагатайг харуулж байна” гэжээ.
Гэсэн хэдий ч, уг судалгаа нь хоол хүнс боловсруулах явц өвчин үүсгэдэг эсвэл өөх тос, сахар, давс ихтэй байдгаас шалтгаалдаг гэдгийг нотолж чадаагүй гэдгийг онцлон тэмдэглэх хэрэгтэй.
Хамгийн түгээмэл их хэмжээгээр боловсруулсан хүнс
Их Британид хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг их хэмжээгээр боловсруулсан хүнсэнд дараах зүйлс ордог:
- Үйлдвэрийн аргаар хийсэн талх
- Урьдчилан савласан/бэлэн хоол
- Өглөөний цайны үр тариа
- Хиам болон бусад боловсруулсан махан бүтээгдэхүүн
- Чихэрлэг амттан
- Жигнэмэг
- Нарийн боов, боов болон бялуу
- Үйлдвэрийн аргаар хийсэн төмсний чипс болон шарсан төмс
- Хийжүүлсэн ундаа, жимсний ундаа болон жимсний шүүс
- Давслаг амттан, үүнд төмсний чипс
- Соус, амтлагч болон шөлний амт оруулагч.
Их хэмжээгээр боловсруулсан хүнсээр мэргэшсэн нэгэн эрдэмтэн хоол хүнсээ зөв сонгох нь таны эрүүл мэндэд асар их өөрчлөлт авчирч чадна гэж үзжээ. “Ultra Processed People” номын зохиогч, доктор Крис Ван Туллекен их хэмжээгээр боловсруулсан хүнс хүний биед хэрхэн сөрөг нөлөө үзүүлдэг талаар шинэ баримтат кинонд мэргэжилтнүүдтэй ярилцсан байна.
Тэрээр их хэмжээгээр боловсруулсан хүнсний хэрэглээг багасгаж, нэмэлт бодисыг хасахын тулд оройн хоолны түгээмэл хэрэглэгддэг нэг бүтээгдэхүүнийг өөрчлөхийг санал болгосон байна. Бидний ихэнх нь цаг хэмнэхийн тулд дэлгүүрээс гоймонгийн бэлэн соус худалдаж авдаг. Энэ нь хурдан бөгөөд хялбар бэлэн болдог учраас өргөн хэрэглэгддэг.
Гэвч доктор Туллекен гоймонгийн соус худалдаж авахын оронд амтлагчтай пассата (шингэн улаан лоолийн нухаш) худалдаж авахыг зөвлөжээ. BBC Food-д өгсөн ярилцлагадаа тэрээр: “Энэ нь гоймонгийн соусаас илүү дээр, зүгээр л байгаагаар нь хэрэглэж болно” гэжээ.
