Сүүлийн үеийн судалгаагаар хүн төрөлхтөн дэлхийн гадаргуугийн гуравны хоёрыг бүрхсэн гүн далайн ёроолын ердөө 0.001 хувийг л шууд бичлэг, зураг хэлбэрээр ажигласан болохыг тогтоожээ. Энэ нь 200 метрээс доош гүнд орших амьдрал, геологийн бүтцийн талаар бид маш бага ойлголттой байгааг харуулж байна. Судалгааг Ocean Discovery League болон түүний түнш байгууллагуудын эрдэмтдийн баг удирдсан байна.
1958 оноос хойш хийгдсэн 44,000 орчим гүн усны шумбалтын бичлэгүүдийг ашиглан, дэлхийн хэмжээнд гүн усны ёроолын анхны харагдах байдлын тооцоог гаргасан бөгөөд тэдний мэдээгээр нийт бичигдсэн талбай нь АНУ-ын Род-Айленд мужтай тэнцэх хэмжээтэй байна.
Гүн далай – Судлагдаагүй ертөнц
Гүн далай нь баялаг экосистем тээж, дэлхийн уур амьсгалыг тэнцвэржүүлж, хүчилтөрөгч ялгаруулж, эмийн шинэ молекулуудын эх үүсвэр болдог ч түүнийг харааны байдлаар судалсан тохиолдол тун цөөн бөгөөд эргийн ойролцоо төвлөрсөн хэвээр байна. Далайн гүнд хийх аялал сая сая долларын зардал шаарддаг учраас ихэнх судалгаанууд эрэг орчмоос холдоогүй байдаг.
“Цаг уурын өөрчлөлт, далайн ёроолын олборлолт зэрэг асуудлууд нэмэгдэж байгаа энэ үед ийм өргөн уудам бүсийг маш хязгаарлагдмал хэмжээнд судалж байгаа нь шинжлэх ухаан, бодлогын хувьд ноцтой асуудал юм,” хэмээн судалгааны ахлагч, Ocean Discovery League-ийн үүсгэн байгуулагч Кэйти Крофф Белл онцолжээ.
“Нөөцийн зохистой менежмент, хамгаалалтын бодлого боловсруулахын тулд далайн гүн дэх амьдрал ба үйл явцыг илүү сайн ойлгох шаардлагатай.”
Судалгааны тэгш бус байдал
Бичлэгүүдийн 65 хувь нь зөвхөн АНУ, Япон, Шинэ Зеланд гэсэн 3 улсын эргээс 200 далайн милийн дотор хийгдсэн байв. Нийт шумбалтын 97 хувийг АНУ, Япон, Шинэ Зеланд, Франц, Герман гэсэн 5 улс хийсэн нь судалгааны үр дүнг дэлхий дахины хэмжээнд 偏гуулсан (хязгаарлагдмал, өрөөсгөл) болгож байна.
Калифорни эсвэл Японы Хоншү арал орчмын ёроолын бүтэц нь Атлантын халуун бүс эсвэл Өмнөд далайн гүн рүү шууд хамаарахгүй байх магадлалтай.
Хуучин зураг, бага нарийвчлал
Судалгаанд бүртгэгдсэн шумбалтын ойролцоогоор 30 хувь нь 1980 оноос өмнө хийгдсэн бөгөөд ихэнх нь хар, цагаан гэрэл зураг төдийгөөр хязгаарлагджээ. Орчин үеийн камер, видео технологи нь бичил биетэн болон нарийн тунадас зэргийг ялган харуулах чадвартай боловч ихэнх далайн ёроол тийм төхөөрөмжөөр хэзээ ч бичигдээгүй байна.
Олон шумбалтын баримт олон нийтэд нээлттэй биш тул судалгааны баг тухайн бичлэгүүд дутагдсанаар гарч болох алдааг тооцоолжээ. Хамгийн өндөр магадлалтай тооцоогоор ч бид гүн ёроолын ердөө 0.01 хувийг л дүрсээр баримтжуулсан байх аж.
Хямд технологи илүү өргөн судалгааны хаалга нээнэ
Эрдэмтэд зардал бол судалгаа явуулахад хамгийн том саад гэж үзэж байна. Гүн усны шумбалт хийх чадвартай хөлөг онгоц, алсын удирдлагатай төхөөрөмж, судалгааны томоохон хөлгүүд асар их хөрөнгө шаарддаг. Харин одоо жижиг хэмжээтэй, хямд робот төхөөрөмжүүд, камертай чирэгч төхөөрөмжүүд боловсруулагдаж байгаа нь бага болон дунд орлоготой орнуудад боломж бий болгож байна.
Энэ нь өөрийн усан хилээс зураг цуглуулах боломжийг улс орнуудад олгож, дэлхийн газрын зураг илүү хурдтай, илүү тэнцвэртэй бүрдэж эхлэх суурийг тавьж байна.
Океан — Бидний хувьд үл мэдэгдэх орон зай хэвээр
National Geographic нийгэмлэгийн Иан Миллер:
“Далайн гүн дэх ертөнцийг илүү сайн ойлгоход шинжлэх ухаанчид ба орон нутгийн хамт олон тэргүүлэн ажиллах ёстой.
Доктор Беллийн зорилго бол дэлхийн эргийн бүсүүдийг орчин үеийн тоног төхөөрөмжөөр хангаж, илүү төлөөлөлтэй, тэнцвэртэй судалгааг хийхэд оршиж байгаа. Далайгаа сайн ойлговол хамгаалж, зүй зохистой ашиглах боломжтой болно.”
Өнөөгийн мэдлэг — Хьюстон хотын дайтай хэмжээ
Эрдэмтэд үүнийг тод жишээгээр тайлбарласан: бид өнөөгийн нөхцөлд газар дээрх бүх амьдралыг Хьюстон хотын хэмжээтэй газар судалсантай тэнцэх хэмжээнд л далайн гүний талаар мэдээлэлтэй байна.
Энэ мэдлэгийн хязгаарлалт нь далайн гүний олборлолт, загасчлал, уур амьсгалын бодлогын шийдвэрүүдийг аюултайгаар гуйвуулах эрсдэлтэй. Иймд тэд төлөвлөлтийн агентлагууд, сангууд, аж үйлдвэрийн байгууллагуудыг далайн гүний дүрслэл хийх өргөн хүрээний аянд нэгдэхийг уриалжээ. Мөн шумбалтын бүх бичлэг, зураг зэрэг баримтыг нээлттэй хуваалцахыг судлаачдад уриалж байна.
Долгионы цаадах найдвар
Технологийн ахиц бидэнд итгэл төрүүлж байна:
- Автомат төхөөрөмжүүд одоо чемоданд багтахуйц жижиг хэмжээтэй болж, мянган метр гүн шумбах чадвартай болсон
- Хиймэл оюун ухаан гүн ёроолын олон цагийн бичлэгийг хэдхэн минутанд боловсруулж чадаж байна
- Шалны доорх шилэн кабель даралт мэдрэгчээр амьтан хажуугаар өнгөрөхийг илрүүлэх ч боломжтой болжээ
Эдгээр нээлтүүд нь ирэх 10 жилд гүн ёроолын дүрслэлийн цар хүрээг хэд дахин нэмэгдүүлэх боломжтой.
Энэ судалгаа нь Дэлхий хэмээх гаригийн ихэнх хэсэг бидэнд үл мэдэгдэх хэвээр байгааг сануулсан эргэлтийн цэг боллоо. Эдгээр хоосон цоорхойг нөхөхийн тулд мөнгө, шинэ төхөөрөмж, олон улсын хамтын ажиллагаа шаардлагатай. Гэсэн ч үр дүн нь асар их байж болох юм: уур амьсгалын илүү нарийн таамаглал, шинэ эмийн нээлт, ухаалаг бодлого, хүн хөл тавьж байгаагүй газрын гайхамшгийг нээх адал явдал.
Энэхүү судалгаа Science Advances сэтгүүлд нийтлэгдсэн байна.
earth.com
