ДНХ шинжилгээгээр олон нийтийг таних арга
2025 оны 6-р сарын 12-нд Air India компанийн нислэг хөөрсний дараахан осолдож, 260 хүний амь үрэгдсэн байна. Онгоц 125,000 литр түлш тээвэрлэж явсан нь асар их гал түймэр үүсгэж, олон хүний цогцос танигдах боломжгүй болсон байна. Үүний улмаас албаныхан хохирогчдын гэр бүлийн гишүүдээс ДНХ-ийн дээж авах шаардлагатай болжээ. Ослоос хойш хоёр долоо хоногийн дараа ДНХ шинжилгээ дуусч, осолдсон бүх хүнийг амжилттай таньсан байна.
Дэлхий даяар ДНХ шинжилгээ нь ийм төрлийн олон нийтийн гамшгийн дараа хүний үлдэгдлийг таних алтан стандарт болж байна. Энэ нь тээврийн осол, байгалийн гамшиг, террорист халдлага зэрэгт ашиглагддаг. Гэхдээ ДНХ шинжилгээ хэрхэн ажилладаг вэ? Энэ нь олон хүний амь үрэгдсэн гамшгийн үед хохирогчдыг хэрхэн танихад тусалдаг вэ?
ДНХ шинжилгээ нь хоёр төрлийн дээж цуглуулахыг шаарддаг: нас барсны дараах болон нас барснаас өмнөх. Нас барсны дараах ДНХ-ийн дээжийг ослын газраас цуглуулж, бусад мэргэжилтнүүд хохирогчдын шүдний зургийг авч, цагдаа нар хурууны хээ цуглуулж, хувцас болон хувийн эд зүйлсийг тэмдэглэдэг гэж Шведийн Үндэсний Шүүхийн Эмгэг Судлалын Зөвлөлийн молекул биологич Керстин Монтиелиус хэлжээ.
ДНХ-ийн дээжийг цуглуулж буй хүмүүс дээжийг бохирдохоос сэргийлэх ёстой. Учир нь олон нийтийн гамшгийн дараа хүний үлдэгдэл холилдох эрсдэл өндөр байдаг. Байгаль орчин нь дээжийн чанарт нөлөөлж болно. Жишээлбэл, Дэлхийн худалдааны төвийн 9-р сарын 11-ний халдлагын хохирогчид гал, дулаан, унтраах усанд өртсөн бол 2004 оны Зүүн Өмнөд Азийн цунамигийн хохирогчид далайн ус, халуун, чийглэг агаарт өртсөн байна.
Бохирдлыг багасгахын тулд цус эсвэл бүрэн бүтэн зөөлөн эдийн дээжийг ихэвчлэн шинжилгээнд ашигладаг. Гэсэн хэдий ч үлдэгдэл ялзарсан эсвэл холилдсон тохиолдолд яс, шүдний дээжийг илүүд үздэг гэж “Forensic Science, Medicine, and Pathology” сэтгүүлд 2007 онд нийтлэгдсэн судалгаанд дурджээ.
Дараагийн алхам нь хохирогч бүрийн ДНХ-ийн профайлыг бэлтгэх явдал юм. Энэ нь ДНХ-ийг цэвэрлэж, эдийн дээжээс ялгаж, ДНХ-ийн ойролцоогоор хэмжээг тодорхойлж, ферментийн тусламжтайгаар хангалттай хэмжээгээр хуулбарлахыг шаарддаг гэж Квинсландын Шүүхийн Шинжлэх Ухааны Газарын судалгаа, инновацийн гүйцэтгэх менежер Жереми Ватерстон хэлжээ. Эцэст нь ДНХ-ийн фрагментүүдийг хэмжээнийх нь дагуу ялгаж, хувь хүний ДНХ-ийн дүрслэлийг гаргадаг.
ДНХ-ийн шинжилгээ нь олон нийтийн гамшгийн хохирогчдыг танихад чухал шинжлэх ухааны арга хэрэгсэл боловч энэ үйл явц нь ёс зүйн олон асуудлыг дагуулдаг. Жишээлбэл, Иракийн 2005 оны жишээгээр, засгийн газар нь Саддам Хусейний Баатист дэглэмийн үед алга болсон хүмүүсийн биеийн бүрэн бүтэн байдлыг хамгаалахыг шаардаж байсан гэж Их Британийн Сассексийн Их Сургуулийн нийгмийн антропологи, олон улсын хөгжлийн туслах профессор Каролин Беннетт хэлжээ.
Эх сурвалж:
How is DNA used to identify victims of mass disasters?
DNA analysis is considered the gold standard for identifying victims of mass fatalities. But how does it work?
