Сарны жижиг хэсгүүд дэлхийг тойрон эргэлдэж байна уу?
Сарны хэсгүүд дэлхийг тойрон түр хугацаанд эргэлдэж, дараа нь нарыг тойрон эргэлдэх боломжтой гэж шинэ судалгаа харуулж байна. Гэхдээ эдгээр “жижиг сарнууд” нь маш жижиг хэмжээтэй, хурдан хөдөлгөөнтэй тул илрүүлэхэд хэцүү байдаг.
Сартай мөргөлдөх үед зарим материал сансарт гарч чаддаг. Ихэнх нь 2 метрээс бага диаметртэй, хурдан хөдөлдөг жижиг хэсгүүд байдаг. Эдгээр хэсгүүдийн ихэнх нь нарны татах хүчээр татагдан орбитод ордог ч зарим нь дэлхийг тойрон эргэлдэж байгаад эргээд нарыг тойрон эргэлддэг гэж судлаачид Icarus сэтгүүлд нийтэлсэн судалгаандаа тайлбарлажээ.
Хавайн их сургуулийн судлаач Роберт Жедикке энэ үзэгдлийг “дөрвөлжин бүжигтэй” зүйрлэж, бүжигчид байнга солигдож, заримдаа бүжгийн талбайгаас түр хугацаанд гардагтай адил гэжээ.
Сарны жижиг хэсгүүд
Олон улсын одон орон судлалын холбоо албан ёсны тодорхойлолтгүй ч өмнөх судалгаагаар “жижиг сар” нь дэлхийтэй түр хугацаанд холбогдож, дэлхийг нэгээс олон удаа тойрч, дэлхий-сарны зайнаас дөрөв дахин ойрхон байх объект гэж үздэг. Жижиг сарнууд нь нарны аймгийн хаанаас ч ирж болох ч 2018 оны судалгаагаар ихэнх нь Ангараг болон Бархасбадь гаригийн хоорондох астероидын бүсээс ирдэг гэж үзсэн. Гэвч сүүлийн үед сарнаас ирсэн жижиг сарнуудын илрэлт энэ дүгнэлтийг эргэлзээтэй болгож байна.
2016 онд Хавайн Pan-STARRS1 астероидын судалгааны дуран 40-100 метрийн өргөнтэй, дэлхийтэй хамт нарыг тойрон эргэлддэг “Камо’оалэва” хэмээх ойрын дэлхийн объектыг илрүүлсэн. Дараагийн судалгаагаар Камо’оалэва нь 1-10 сая жилийн өмнө Жиордано Бруно кратерийг үүсгэсэн мөргөлдөөний үеэр сарнаас тасарсан хэсэг болохыг тогтоожээ.
Энэ оны эхээр астрономичид дэлхийтэй түр хугацаанд холбогдсон хоёр дахь хиймэл дагуул сарнаас гаралтай байж магадгүй гэж зарласан. Өнгөрсөн жил илэрсэн “2024 PT5” хэмээх объект нь сарны хэсэгтэй илүү төстэй харагдаж байна.
Эдгээр хоёр объект нь сар өөрийн жижиг сарнуудыг төрүүлж байж магадгүй гэсэн санааг дэвшүүлж байна. Жедикке болон түүний хамтрагчид хэдэн сарны жижиг сарнууд байж болохыг тооцоолохоор шийджээ. Тэд сарнаас үлээсэн хэсгүүд хэрхэн хөдөлж болохыг симуляци хийж, олон хэсэг нь дэлхийд түр хугацаанд баригдаж, тавны нэг нь жижиг сар болох магадлалтай гэж үзжээ.
Шинэ судалгаагаар 6.5 сарны гаралтай хиймэл дагуул дэлхийг тойрон эргэлдэж байж магадгүй гэж үзэж байна. Эдгээр объектууд нь байнга өөрчлөгдөж байдаг бөгөөд өнөөдөр тоолсон ч, жилийн дараа шинэ объектууд гарч ирэх боломжтой. Жедикке хэлэхдээ, нэг жижиг сар дунджаар есөн сар дэлхийг тойрон эргэлддэг бөгөөд эдгээр жижиг сарнууд нь дэлхийтэй төстэй орбитод явж буй материалаас байнга шинэчлэгддэг гэжээ.
Гэхдээ жижиг сарнуудын тоог тодорхойлохдоо Жедикке “маш их тодорхойгүй” гэж анхааруулсан. Учир нь мөргөлдөөний үр дүнд үүссэн кратерийн хэмжээ болон гарсан материалын хэмжээ, хурдны тархалт зэрэг олон үл мэдэгдэх зүйлс байдаг.
Жедикке хэлэхдээ, хэрэв ийм олон түр хугацаанд холбогдсон объектууд байсан бол телескопын судалгаанууд илүү олонг илрүүлэх байсан гэжээ. Тиймээс нэрлэсэн таамаглал бараг л буруу байх магадлалтай гэжээ. Энэ бол шинжлэх ухаан юм.
Шинжлэх ухаан шинэ мэдээлэл дээр тулгуурлан хөгждөг тул илүү олон сарны жижиг сарнуудыг илрүүлэх нь энэ таамаглалыг нарийвчлан тодорхойлоход туслах бөгөөд кратер үүсэх үйл явцыг илүү сайн ойлгоход тусална.
Жижиг объектууд, том сорилтууд
Эдгээр жижиг, түр хугацааны сарнуудыг илрүүлэхэд тэдний хэмжээ болон хурд нь асуудал үүсгэдэг. Ихэнх хэсгүүд нь 1-2 метрийн диаметртэй тул хамгийн туршлагатай багажууд ч тэднийг илрүүлэхэд хүндрэлтэй байдаг. Жедикке тэднийг машин эсвэл SUV-тэй зүйрлэжээ.
Тэрээр хэлэхдээ, ийм хэмжээтэй объектуудыг илрүүлэхийн тулд тэд ойрхон байх ёстой бөгөөд энэ нь тэд хурдан хөдөлж байгаа мэт харагдуулдаг гэжээ. Орчин үеийн телескопын судалгаанууд ийм жижиг объектуудыг сая сая километрийн зайд илрүүлэх чадвартай нь гайхалтай гэжээ.
Өргөн цар хүрээтэй тэнгэрийн судалгаанд компьютерүүд ихэвчлэн хөдөлгөөнийг илрүүлдэг. Жижиг сарнууд ойрхон харагдах үед тэдний хурдан хөдөлгөөн нь тэнгэрийн зурганд толбо биш, харин мөр үлдээж магадгүй. Жедикке хэлэхдээ, мөрүүдийг компьютерийн алгоритмууд илрүүлэхэд илүү хэцүү байдаг гэжээ.
Гэхдээ бүх зүйл алдагдаагүй. Шинэ судалгаагаар 2020 CD3 нь Каталина тэнгэрийн судалгаанд зөвхөн 1000 орчим шөнийн хоёрт нь харагдсан байна. Амжилттай илрүүлэлт нь ирээдүйн ажиглалтуудад сайн үр дүнтэй байх болно. Объектуудыг илрүүлсний дараа ажиглалт хийх нь хялбар болдог, учир нь одон орон судлаачид жижиг сарнуудыг хаана, хэзээ хайхыг мэддэг болдог.
Эдгээр түр хугацааны зочид нь сонирхолтой арилжааны хэрэглээтэй байж болох бөгөөд тэдгээрийг судлахад хамгийн бага түлш шаардагдах болно гэж Жедикке хэлжээ. Астероидын бүс рүү нисч ус, ашигт малтмал болон бусад арилжааны хувьд хүсүүштэй элементүүдийг олборлохын оронд компаниуд эдгээр түр хугацааны объектуудыг дэлхийг тойрон эргэлдэх үед нь барих арга замыг олох боломжтой.
Шинжлэх ухааны үүднээс авч үзвэл, жижиг сарнууд болон тэдгээрийн төрөл нь нарны аймаг хэрхэн үүссэн болон хэрхэн хөгжиж байгааг илүү сайн ойлгоход туслах болно гэж Жедикке хэлжээ. Сарны хог хаягдал мөргөлдөөний үед хэрхэн сарнаас гарсан болохыг ойлгох нь судлаачдад дэлхий дээрх астероидын мөргөлдөөний улмаас үүсэх хохирлыг илүү сайн ойлгоход тусална.
Эх сурвалж:
Earth may have at least 6 ‘minimoons’ at any given time. Where do they come from?
Half a dozen fragments of the moon may briefly orbit Earth at any given time, before moving on to circle the sun, new research suggests.
