Шинэ нээлт: Гариг үүсэх үйл явцын баталгаа илэрлээ
Их Британийн радио телескопуудын сүлжээний ачаар гариг үүсэх нэгэн чухал арга замыг батлах ажиглалтын нотолгоо олдлоо. Энэ нь хоёр залуу оддын эргэн тойронд гариг болон өсөх боломжтой сантиметр хэмжээтэй хайрга чулууны их хэмжээг илрүүлсэн явдал юм.
Жодрелл Банк радио обсерваторид төвтэй Square Kilometer Array (SKA) байгууллагын Кэти Хестерли энэ нь манай нарны системээс ч том гаригийн системүүдийг бүтээх боломжтой гэж мэдэгдсэн байна.
Тавр молекулын үүл нь бидэнд хамгийн ойрхон од үүсэх бүсүүдийн нэг бөгөөд 430 гэрлийн жилийн зайд оршдог. Энэ үүлнээс хэт ягаан туяаны цацраг ялгаруулж буй олон залуу оддын эргэн тойронд гариг үүсэхийн эхлэл болох хийн болон тоосонцрын дискууд байдаг. Эдгээр дискуудаас гаригууд үүсдэг.
Гариг хэрхэн үүсдэг талаар судалгаа үргэлжилж байгаа ч нэгэн түгээмэл загвар нь хайрга чулууны хуримтлал юм. Энэ загвар нь дискийн тоосонцор нэгдэж, сантиметр хэмжээтэй хайрга болж хуримтлагдан, том чулуулаг гаригийн цөм үүсгэж, дараа нь хийн их хэмжээг татах чадвартай болдог гэж үздэг.
Гэвч энэ загварт зарим асуудал тулгардаг. Зарим симуляциуд хайрга чулууг нэгтгэхийн оронд мөргөлдөх үедээ хагарах хандлагатай байдаг. Мөн жижиг гариг үүсэхэд ямар үүрэг гүйцэтгэдэг нь тодорхойгүй байна. Өмнө нь ALMA буюу Atacama Large Millimeter/submillimeter Array нь миллиметр хэмжээтэй тоосонцрыг илрүүлж байсан ч сантиметр хэмжээтэй хайрга чулууг илрүүлээгүй байв.
Энд e-MERLIN хэмээх Их Британийн долоон радио телескопыг холбосон радио интерферометр орж ирж байна. Энэ нь Жодрелл Банк обсерваторид төвлөрсөн хурдан оптик шилэн сүлжээг ашиглан хүйтэн, сантиметр хэмжээтэй хайрга чулууг 4 см орчим радио долгионы уртад илрүүлж чаддаг.
Тавр молекулын үүл дэх DG Tau болон HL Tau гэсэн хоёр оддыг чиглүүлэн e-MERLIN нь тэдний гариг үүсэх дискуудад сантиметр хэмжээтэй хайрга чулууг илрүүлсэн байна.
Эдгээр ажиглалтууд нь DG Tau болон HL Tau зэрэг дискууд нь гариг үүсэх хайрга чулууны нөөцтэй болохыг харуулж байна гэж Хестерли хэлсэн байна.
Энэхүү судалгаа нь Кардиффийн их сургуулийн Жэйн Грийвсийн удирдсан PEBBLeS буюу Planet Earth Building Blocks – a Legacy eMERLIN Survey төслийн нэг хэсэг юм.
Эдгээр ажиглалтуудын ачаар бид эдгээр дискуудад хатуу материал хэрхэн хуримтлагддагийг судлах боломжтой болж, гариг үүсэх эхний үе шатуудын талаар ойлголттой болж байна гэж Грийвс хэлжээ.
Эдгээр хайрга чулууг илрүүлэх нь амаргүй. Радио обсерватор нь 4 см орчим долгионы уртад ажиглах чадвартай байх шаардлагатай бөгөөд e-MERLIN үүнийг хийж чаддаг. Хайрга чулуу үүсэх үед тэдгээр нь хурдан нэгдэж, гаригийн цөм үүсгэх ёстой гэж онол үздэг.
Хестерли хэлэхдээ, e-MERLIN нь боломжийг харуулж байгаа ч SKA ажиллаж эхэлснээр эдгээр гариг үүсэх дискуудад юу болж байгааг илүү нарийвчлан судлах боломжтой болно гэжээ.
SKA телескоп нь үүнийг цаашид хөгжүүлэх болно гэж Хестерли хэлсэн байна. 2031 онд SKA-Mid телескопын шинжлэх ухааны баталгаажуулалт эхлэхэд бид хэдэн зуун гаригийн системийг судлахад бэлэн байх болно гэв.
Хестерли энэ үр дүнг Хааны одон орон судлалын нийгэмлэгийн Үндэсний одон орон судлалын хуралд танилцуулсан бөгөөд энэ нь 7-р сарын 7-ноос 7-р сарын 11-ний хооронд болж байна.
Эх сурвалж:
‘Pebble’ beaches around young stars join together to form planets
Planetary construction sites around other stars are filled with pebbles, and for the first time radio telescopes have detected these tiny chunks of rock that stick together to form planets.
