Хар нүхний эргэлт, хиймэл оюун ухааны дэвшил
Манай галактикийн төвд байрлах томоохон хар нүх хэт хурдтай эргэж байна хэмээн шинэ хиймэл оюун ухааны загвар илэрхийлжээ. Энэ загвар нь урьд нь хэтэрхий дуулиантай гэж үзэж байсан нарийн дурангийн өгөгдлөөр хэсэгчлэн сургалт хийж, хар нүхний хамгийн нарийвчилсан дүрсийг бүтээхийг зорьж байна. Гэвч өгөгдлийн эргэлзээтэй чанараас болж бүх шинжээчид хиймэл оюун ухааны загварын үнэн зөв байдалд итгэхгүй байна.
Германы Макс Планкийн Харь гаригийн физикийн хүрээлэнгийн астрофизикч, 2020 оны физикийн салбар дахь Нобелийн шагналт Рейнхард Генцель хиймэл оюун ухаан нь ид шидийн эмчилгээ биш хэмээн тэмдэглэжээ. Шинжлэх ухааныг сонирхож буй бололтой тэрээр энэ судалгааны талаар анхааралтай ажиглаж байгаагаа Live Science-д мэдэгдсэн байна.
Эрдэмтэд олон арван жилийн турш манай галактикийн төвд орших аварга том хар нүх болох Sagittarius A*-г ажиглаж, түүнийг тодорхойлохыг оролдож ирсэн. 2022 оны 5-р сард тэд энэ асар том объектийг анх удаа дүрслэн харуулсан ч, түүний хэрхэн ажиллаж байгаа талаар олон асуулт үлдсэн юм.
Олон улсын эрдэмтдийн баг Event Horizon Telescope (EHT) гэх байршилд суурилдаггүй, дэлхий даяар тарсан хэд хэдэн холбогдсон хэрэгслээс бүрдсэн дурангийн өгөгдлийг ашиглан хиймэл оюун ухааныг ашиглан илүү их мэдээлэл авахыг оролдож байна. EHT нь хар нүхийг хүрээлэх фотонуудын радиусыг хэмжихийн тулд нэг миллиметр урттай цахилгаан соронзон долгионыг ашигладаг.
Гэвч энэ арга нь дэлхийн агаар мандал дахь усны уурын нөлөөнд өртөмтгий байдаг тул судлаачдад хэрэгслээс олж авсан мэдээллийг ойлгоход хүндрэл учруулдаг. Нидерландын Радбаудын их сургуулийн астрофизикч Майкл Янсен EHT-ээс олж авсан дуулиантай өгөгдлүүдийг шийдвэрлэхэд нейрон сүлжээ хамгийн тохиромжтой гэж үзэж байна.
Янсен болон түүний багийнхан өмнө нь хэтэрхий дуулиантай гэж үзэж байсан EHT өгөгдлөөр хиймэл оюун ухааны загварыг сургажээ. Хиймэл оюун ухааны аргаар тэд хар нүхний шинэ дүрсийг бүтээж, зарим шинэ шинж чанаруудыг илрүүлсэн. Тухайлбал, хар нүх “бараг дээд хурдаараа” эргэж байгаа бөгөөд түүний эргэлтийн тэнхлэг дэлхий рүү чиглэж байна. Тэдний судалгааны үр дүн энэ сард “Astronomy & Astrophysics” сэтгүүлд нийтлэгдсэн байна.
Sagittarius A*-ийн эргэлтийн хурдыг тодорхойлох нь супер масс хар нүхийг тойрон эргэх цацрагийн үйл ажиллагааг ойлгоход тусалж, эргэн тойрон дахь материйн дискийн тогтвортой байдлын талаар мэдээлэл өгөх юм.
Гэвч энэхүү хиймэл оюун ухааны шинэ аргачлалын үнэн зөв байдалд бүх хүн итгэлтэй биш байна. Генцель өгөгдлийн харьцангуй муу чанар нь загварыг хүлээж авахад гажуудал үүсгэж магадгүй гэж үзэж байна. Үүний улмаас шинэ дүрс тодорхой хэмжээгээр гажуудсан байж болзошгүй бөгөөд шууд хүлээн зөвшөөрөхөд эргэлзээтэй гэж тэрээр тэмдэглэжээ.
Ирээдүйд Янсен болон түүний багийнхан шинэ EHT өгөгдлийг ашиглан өөрсдийн аргачлалыг турших бөгөөд бодит үр дүнтэй харьцуулан хэмжихээр төлөвлөж байна. Тэдний зорилго нь загварыг сайжруулж, ирээдүйн симуляцийг илүү нарийвчлалтай болгох явдал юм.
Эх сурвалж:
Nobel laureate concerned about AI-generated image of black hole at the center of our galaxy
Researchers used an AI model to create a new image of the black hole at the center of the Milky Way, with some concern from experts.
