Сансарын аймшигт үйл явдал: Од хар нүхэнд сорогдсон нь
Одон орончид нэгэн ховор бөгөөд аймшигтай сансрын үйл явдлыг нарийвчлан судалжээ. Энэ нь нэгэн од маш том хар нүхэнд хэт ойртоод сүйрсэн явдал юм. Судалгааны багийнхан үүнээс “далайн татралт”-ын үйл явдал буюу TDE нь өөрийн галактикийн хөгжилд хэрхэн нөлөөлдгийг илүү сайн ойлгохыг зорьж байна.
Эдгээр хүчирхийлэлтэй мөргөлдөөнүүд нь нарнаас хэдэн сая, тэр бум дахин их масстай хар нүхэнд оддыг сүйрүүлэн, тэжээх явдал юм. Энэ сансрын каннибализм нь тухайн одны гэрлийг галактикийн бусад бүх оддын гэрлээс илүү тодорхой харагдуулдаг бөгөөд энэ нь шинжлэх ухаанчдад нэгэн аймшигт үйл явдлыг илтгэж байгаа юм.
Энэ удаагийн TDE нь AT 2022wtn гэж тэмдэглэгдсэн бөгөөд 700 сая гэрлийн жилийн зайд орших нэгэн галактикт болсон байна. Энэ галактик нь өөрийн хөрш галактиктайгаа нэгтгэж эхэлж буй үе шатандаа байна.
AT 2022wtn-ийг агуулж буй галактик нь SDSSJ232323.79+104107.7 нэртэй бөгөөд энэ нь мөргөлдөж буй хоёр галактикийн жижиг нь юм. Харин нөгөө галактик нь SDSSJ232323.79+104107.7-ээс дор хаяж арван дахин том байна.
Эдгээр хоёр галактик нь аль хэдийн ойрхон хүрэлцсэн байна гэж бодогдож байна. Энэ нь мөргөлдөж буй галактикуудад TDE илэрсэн хоёр дахь тохиолдол юм. Энэ нь нэгтгэж эхэлж буй галактикуудад иймэрхүү үйл явдлууд гарах магадлалтай гэсэн онолыг баталж байна.
Одны “спагетти” болтлоо суналт
AT 2022wtn нь Звикки Транзиент Байгууллагад (ZTF) анх илрүүлэгдсэн бөгөөд радио, хэт улаан туяа, рентген зэрэг олон төрлийн гэрлийн долгионы уртаар судлагдаж, TDE болохыг нь баталжээ. Судлаачид энэ TDE-д оролцсон хар нүх нь нарны масстай тэнцүү, од нь бага масстай од болохыг тодорхойлжээ.
Гэсэн хэдий ч, энэ удаагийн үйл явдал нь бусад TDE-ээс өөр, онцгой шинж чанартай байжээ. Франческа Онори хэлэхдээ, AT 2022wtn-ийн гэрлийн муруй нь 30 хоногийн туршид гэрэлтдэг үе шаттай бөгөөд энэ нь температурын огцом бууралт, гелий ба азотын долгионы уртад тохирсон хоёр ялгаралтын шугамын хөгжлөөр тодорхойлогддог гэжээ.
Энэ TDE-ийн хамгийн эхэнд нэгэн одын тойрог зам нь түүний галактикийн төвд байрлах хар нүхэнд хэт ойртсон байна. Хар нүхний асар их татах хүчин нь одны дотор хүчтэй татралт үүсгэж, одыг хэвтээ чиглэлд шахаж, босоо чиглэлд сунгадаг. Үүнийг “спагетти” гэж нэрлэдэг байна.
Тасарсан одны үлдэгдэл нь хар нүхийг тойрон эргэлдэж, аккреционы диск нэртэй плазмын үүл үүсгэдэг. Гэсэн хэдий ч бүх одны материал хар нүхэнд орохгүй, маш хүчтэй, хурдтай урсгал болон цацагдана.
AT 2022wtn-ийн хувьд эдгээр урсгал нь TDE-ын богино, тод радио ялгаралт болон гэрлийн хурдтайгаар өөрчлөгдөж буй элементүүдийн хурдны шинж чанарыг харуулсан байна. Энэ нь од бүрэн устаж, аккреционы диск, хийгийн бөмбөлөг үүсгэсэн гэдгийг илтгэж байна.
Судалгааны багийнхний ажлыг “Monthly Notices of the Royal Astronomical Society” сэтгүүлд 5-р сарын 23-нд нийтэлжээ.
Эх сурвалж:
Astronomers discover black hole ripping a star apart inside a galactic collision. ‘It is a peculiar event’
Astronomers have spotted a supermassive black hole ripping apart and devouring a star in colliding galaxies. It is only the second time a tidal disruption event has been seen in interacting galaxies.
