Орчлон ертөнц олон мянганы туршид хүн төрөлхтний төсөөллийг гайхшруулсаар ирсэн бөгөөд түүний өргөн уудам байдал болон боломжит хил хязгаарын тухай асуултуудыг асууж иржээ. Одтой шөнийн тэнгэрийг ширтэн байхдаа бидний ихэнх нь “Ертөнцийн зах хязгаар юу шиг харагддаг бол?” хэмээн гайхах нь жам ёсны хэрэг буй за. Энэ асуулт шинжлэх ухааны судалгаа, онолын физикийг шинэ түвшинд хүргэж, орчлон ертөнцийн хязгаарын талаарх ойлголтыг сориход хүргэсэн юм.
Ертөнцийн зах хязгаарыг ойлгох аялал маань “Ажиглагдахуйц ертөнц” гэсэн ойлголтоос эхэлдэг. Энэ нь дэлхийгээс онолын хувьд илрүүлэх боломжтой орчлонгийн хэсгийг хэлдэг. Ажиглагдахуйц ертөнц нь асар уудам бөгөөд диаметр нь ойролцоогоор 93 тэрбум гэрлийн жилтэй тэнцдэг.
Манай ажиглалтын хязгаарлалт нь технологийн дутагдлаас бус, харин гэрэл болон цаг хугацааны үндсэн шинж чанартай холбоотой. Гэрэл секундэд 299,792,458 метрийн хурдтай тархдаг тул холын биетүүдийн гэрэл бидэнд хүрэхэд асар их хугацаа зарцуулдаг. Тиймээс бид гүн сансрыг ажиглахдаа үнэндээ өнгөрсөн үе рүү харж байгаа хэрэг юм.
Энэ сансар огторгуйн хязгаарлалт нэгэн парадоксийг үүсгэдэг: Бидний харж буй зүйл улам холдох тусам бид улам эртний гэрлийг ажиглаж байдаг. Хамгийн хол орших биетүүд бол орчлонгийн үүссэн үеэс хойш гэрэл нь дэлхийд хүрэх хангалттай хугацаа өнгөрсөн объектууд юм. Үүний цаана сансар огторгуйн бичил долгионы цацраг (CMB) оршдог бөгөөд энэ нь Их Тэсрэлтийн дараах 380,000 жилийн үеэс үүссэн ертөнцийн хамгийн эртний гэрэл юм.
Орчлон ертөнцийн зах хязгаарын талаарх онолууд ба таамаглал
Ажиглагдахуйц орчлон ертөнц тодорхой хил хязгаартай байдаг ч орчлонгийн жинхэнэ хэмжээ хязгаар нь эрдэмтдийн дунд ширүүн маргаан, таамаглалын сэдэв болсоор байна. Бидний одоогийн мэдлэгээс хэтэрсэн хязгаарт юу оршиж болох талаар дараах хэд хэдэн онолууд бий:
- Хязгааргүй орчлон ертөнц: Зарим эрдэмтэд орчлон ертөнц бүх чиглэлд хязгааргүй үргэлжилдэг, харагдахуйц ирмэг эсвэл хил хязгаар гэж байхгүй гэж үздэг.
- Олон ертөнц (Multiverse): Энэ онолоор манай ертөнц нь олон тооны ертөнцийн зөвхөн нэг нь бөгөөд хязгааргүй олон ертөнцөөс бүрдсэн аварга том олон ертөнцийн нэг хэсэг байж магадгүй гэдэг.
- Муруй орон зай: Энэ загвараар орчлон ертөнц өөр дээрээ мурийж, бөмбөрцөгийн гадаргуу ирмэггүй байдагтай төстэй байж болно гэж үздэг.
- Хар нүхний орчлон ертөнц: Сонирхолтой нэг таамаглал нь бидний орчлон ертөнц бүхэлдээ нэгэн хар нүхэнд багтсан байж болох бөгөөд энэ нь уламжлалт Их Тэсрэлтийн онолыг өөр өнцгөөс тайлбарлаж байна.
Эдгээр онолууд нь орчлонгийн хил хязгаарыг тодорхойлоход тулгардаг хүндрэлүүдийг харуулж, бидний одоогийн ойлголтын хязгаарыг илэрхийлдэг. Судалгаа үргэлжилж, шинэ мэдээлэл цугларснаар орчлон ертөнцийн зах хязгаарын талаарх бидний төсөөлөл өөрчлөгдөж магадгүй юм.
Сансрын тэлэлт ба хязгаарын хуурмаг байдал
Космологийн хамгийн гайхалтай үзэгдлүүдийн нэг нь орчлон ертөнцийн тасралтгүй тэлэлт юм. Эдвин Хабблийн 1920-иод онд хийсэн гайхалтай ажиглалтууд нь галактикууд хоорондоо холдон, алслагдсан галактикууд илүү хурдтай холдож байгааг илрүүлсэн билээ. Энэ нээлт нь сансрын тэлэлтийн ойлголтыг бий болгож, орчлон ертөнцийн бүтэц, боломжит хил хязгаарын талаарх ойлголтод асар их нөлөө үзүүлсэн.
Орчлон ертөнц тэлэхийн хэрээр ажиглагдахуйц орчлон ч мөн өргөжиж, нэгэн сонирхолтой үзэгдлийг үүсгэдэг: Энэ тэлэлтээр сансрын хязгаар нь тогтмол биш, харин цаг хугацааны явцад өөрчлөгддөг динамик хил юм. Гэсэн хэдий ч, зарим орон зай одоо гэрлийн хурдаас хурдан холдож байгаа тул эдгээр бүсүүдийг дэлхийгээс хэзээ ч ажиглах боломжгүй болсон нь сонирхолтой парадокс үүсгэдэг.
Энэхүү сансрын тэлэлт нь орон зай, цаг хугацааны мөн чанарын талаар сонирхолтой асуултуудыг бий болгодог. Тэлэлт тасралтгүй үргэлжлэх үү, эсвэл хэзээ нэгэн цагт удааширч, бүр эсрэгээрээ эргэж магадгүй юу? Эдгээр асуултын хариулт нь орчлон ертөнцийн хязгаар болон түүний эцсийн хувь заяаны талаарх бидний ойлголтод гүн гүнзгий нөлөөлөх юм.
| Сансрын тэлэлтийн нөлөө | Орчлон ертөнцийн хязгаарын үр дагавар |
| Ажиглагдахуйц орчлон тэлэх | Динамик сансрын хязгаар |
| Гэрлийн хурдаас хурдан холдолт | Ажиглагдах боломжгүй бүсүүд үүсэх |
| Хязгааргүй тэлэх боломж | Зах хязгаарын оршин тогтнолыг эргэлзээнд оруулах |
Орчлон ертөнцийг ойлгох эрэл хайгуул
Сансрын гүн рүү улам гүнзгий нэвтрэх тусам орчлон ертөнцийн бүтэц, хязгаарын талаарх бидний ойлголт тасралтгүй хөгжсөөр байна. Жеймс Уэбб сансрын телескоп зэрэг дэвшилтэт төхөөрөмжүүд алслагдсан галактикууд болон сансрын үзэгдлүүдийг урьд өмнө байгаагүйг тодорхой харуулж, ажиглагдахуйц орчлонгийн хил хязгаарыг улам өргөжүүлж байна.
Эдгээр ажиглалт нь бидний мэдлэгийг өргөжүүлэхээс гадна шинэ асуултуудыг ч гаргаж ирдэг. Тухайлбал, “Эрвээхийн нөлөө” онол нь анхны нөхцөл байдлын өчүүхэн өөрчлөлт асар өөр үр дүнд хүргэж, хар нүхний дотор бүхэл бүтэн орчлон ертөнц үүсгэх боломжтойг сануулдаг.
Орчлон ертөнцийн зах хязгаар оршин байдаг эсэхийг бид хэзээ ч шууд ажиглаж чадахгүй байж болох ч энэ мэдлэгийг эрэлхийлэх үйл явц нь шинжлэх ухааны инноваци болон философийн эрэл хайгуулыг урагшлуулсаар байна. Бид шинэ нээлтийн ирмэг дээр зогсож байгаа энэ цаг үед сансрын хил хязгаарын нууц нь бодит байдлын талаарх бидний ойлголтыг сорьж, урамшуулан өдөөж буй хэвээр байна.
dailygalaxy.com
