Сансрын хиймэл дагуул гэхээр танд гар утасны дохио дамжуулдаг том хайрцаг шиг төхөөрөмж төсөөлөгдөж магадгүй. Тэднийг тээврийн хэрэгсэл гэж бодохгүй байж болох ч үнэн хэрэгтээ бүх хиймэл дагуулууд дэлхийг тойрон маш хурдтайгаар хөдөлж байдаг. Сансрын хөлөг шиг жолоодох боломжгүй ч гэсэн тэд зүгээр л сансарт тогтсон байрлалд “хөвж” байгаа гэсэн үг биш юм.
Үнэндээ автомат дохио дамжуулагч хиймэл дагуулуудаас эхлээд олон улсын сансрын станц (ISS) зэрэг хүнтэй байгууламж хүртэл бүгд маш хурдтайгаар хөдлөдөг. Энэ нь сансрын хөлөг шиг хүчирхэг хөдөлгүүрээсээ биш, харин тэднийг тойрог замд оруулахад ашигласан пуужингийн хүчин чадалтай холбоотой юм. Хиймэл дагуулууд дунджаар 28,000 км/ц (17,500 миль/ц)-ийн хурдтайгаар тойрон эргэлддэг ч тэдний бодит хурд нь хөөргөсөн сансрын хөлгийн анхны хурд болон дэлхийтэй хэр ойрхон оршиж байгаагаас хамаарна.
Хиймэл дагуулын хурд хөөргөх хурд, тойрог замын өндрөөс хамаарна
Энд хамгийн чухал ойлголт бол хиймэл дагуулууд өөрсдөө хүчирхэг хөдөлгүүртэй байдаггүй. Хэрэв зарим нь хөдөлгүүртэй байсан ч тэдгээр нь сансрын хөлөгт суурилсан пуужингийнх шиг хүчтэй биш юм. Хиймэл дагуулыг сансарт гаргахын тулд тэдгээрийг пуужинд бэхэлж, ойролцоогоор 28,600 км/ц (17,800 миль/ц)-ийн хурдтайгаар хөөргөдөг. Пуужин тойрог замдаа хүрэх үед хиймэл дагуулыг задгай сансарт гаргаж, эхний хурдны нөлөөгөөр тойрон эргэлдэж эхэлдэг. Энэ үед хурд нь хэдэн зуун км/ц-аар хэлбэлзэж болно.
Мөн хиймэл дагуулын хурдад тойрог замын өндөр ихээхэн нөлөөтэй. Ерөнхийдөө тойрог замын үндсэн гурван төрөл байдаг.
- Нам тойрог зам (Low-Earth Orbit, LEO): Дэлхийн гадаргаас ойролцоогоор 320–2,000 км өндөрт байрлах бөгөөд хиймэл дагуулууд анхны хөөргөх хурдтайгаа ойролцоо буюу 28,000 км/ц орчим хурдтай хөдөлдөг. Жишээ нь, Японы сансар судлалын агентлагийн мэдээлснээр энэ нь дунджаар хурдан галт тэрэгнээс 90 дахин хурдан гэсэн үг юм.
- Геосинхрон тойрог зам (Geosynchronous Orbit, GSO): Дэлхийгээс 35,786 км-ийн өндөрт байрлах ба түүний хурд дэлхийн эргэлтийн хурдтай тохирч, ойролцоогоор 11,000 км/ц (7,000 миль/ц) байдаг. Зарим хиймэл дагуулууд энэ тойрог замд байрлахдаа жижиг хөдөлгүүр ашиглан байрлалаа бага зэрэг өөрчлөх шаардлагатай болдог.
- Геостационар тойрог зам (Geostationary Orbit, GEO): Энэ нь геосинхрон тойрог замын нэг төрөл бөгөөд хиймэл дагуул дэлхийн экватор дээр яг нэг цэгийн дээр байрлаж, дэлхийн эргэлттэй бүрэн уялдсан байдаг.
Хиймэл дагуулуудын хурд, байрлалаас хамаарч өөр өөр байна
Өөр өөр зориулалттай хиймэл дагуулууд янз бүрийн өндөрт, өөр өөр хурдтайгаар дэлхийг тойрон эргэлддэг. Жишээ нь:
- Тойрог замын мэдээлэл дамжуулах хиймэл дагуулууд (Tracking and Data Relay Satellites) нь НАСА-гийн бусад төслүүдтэй холбогдоход ашиглагддаг бөгөөд геосинхрон тойрог замд 11,000 км/ц хурдтайгаар байрлана. Энэ нь операторууд тэдний байрлалыг тогтвортой хянах боломжийг олгодог.
- Геостационар байгаль орчны хиймэл дагуулууд (Geostationary Operational Environmental Satellites) цаг уурын мэдээлэл дамжуулахад ашиглагддаг тул 24 цаг тутамд мэдээлэл авахын тулд геостационар тойрог замд байрладаг.
- Олон улсын сансрын станц (ISS) болон Хаббл сансрын телескоп (Hubble Space Telescope) нь дэлхийтэй уялдах шаардлагагүй тул нам тойрог замд 28,000 км/ц-ийн хурдтайгаар хөдлөнө.
Ийнхүү хиймэл дагуулын хурд түүнийг ямар тойрог замд байрлуулснаас хамаарч өөр өөр байдаг бөгөөд зарим нь дэлхийг хэдхэн цагийн дотор бүтэн тойрч, зарим нь нэг байрандаа тогтвортой байрлаж байдаг байна.
slashgear.com
