Хэрэв та Агаарын цэргийн эсвэл Тэнгисийн цэргийн нисэх хүчний баазын ойролцоо амьдардаг бол янз бүрийн онгоцууд дээгүүр нисэхийг олонтаа харсан байх. Тэгээд “Яагаад сөнөөгч онгоцууд ийм нам өндрөөр нисдэг юм бол?” гэж бодогдсон байх. Энэ нь үнэхээр сонирхолтой асуулт бөгөөд бидний хүлээлттэй зарим талаар зөрчилддөг зүйл юм. Кинон дээр сөнөөгч онгоцууд ихэвчлэн өндөрөөс ирж байлдаад, мөн тэр чигтээ буцдаг шүү дээ.
Гэвч цэргийн нисгэгчид үнэхээр олон зорилгоор нам өндрөөр, харьцангуй доогуур нисдэг. Жишээлбэл, сургуулилалтын үед онгоцууд 10,000 футаас доош нисэх нь тун түгээмэл бөгөөд энэ үед тэд дунджаар 463 км/цагийн хурдтай хөдөлдөг. Энэ нь F-35A Lightning II зэрэг сөнөөгч онгоцны 1,930 км/цагийн хурдтай харьцуулахад нэлээд удаан. Гэхдээ та заавал сөнөөгч онгоц л нам нисэж байгааг хардаггүй. Нислэгийн анхан шатны ур чадварыг эзэмшүүлэхэд ашигладаг T-6 Texan II гэх мэт сургалтын онгоцууд ч мөн нам өндрөөр нисдэг.
Мөн сөнөөгч онгоцууд тодорхой төрлийн даалгаврын сургуулилалт хийх үед 10,000 футаас доош өндрөөр нисдэг. Харин тулааны ажиллагааны тухайд ярих юм бол, дайсны радараас зайлсхийхийн тулд онгоц газарт ойрхон нисэх нь тийм ч ховор биш. Гэхдээ өнөө үед дэвшилтэт стелт технологи, орчин үеийн радарын системүүдийн хөгжлийн ачаар энэ нь зайлшгүй шаардлагатай зүйл биш болсон.
Доогуур нисэх бүх шалтгааныг энд тайлбарлая.
Тулааны бус ажиллагаа болон сургуулилалтын үеэр нам өндрөөр нисэх нь
Өнгөрсөн үед АНУ-ын цэргийнхэн тусгайлсан сургуулилалтын бүс нутагт голчлон ажилладаг байсан. Гэвч технологийн хөгжлийн улмаас онгоцууд илүү хурдан, маневр сайтай болсон тул сургуулилалтын хүрээг тэлэх шаардлага гарсан. Өнөөдөр энэ нь цэргийн онгоцуудыг иргэний онгоцтой ижил агаарын зайд ажиллахад хүргэж, заримдаа ноцтой осол гарах шалтгаан болдог. 2025 оны нэгдүгээр сард болсон, армиын UH-60 Black Hawk нисдэг тэрэг болон зорчигч тээврийн онгоцны хооронд гарсан осол нь үүний тод жишээ юм.
Гэсэн ч нам өндрөөр нисэх сургуулилалт үргэлжилсээр байгаа бөгөөд баазуудын ойролцоо сөнөөгч болон бусад төрлийн онгоцууд нам нисэхийг харах нь ердийн үзэгдэл. Агаарын цэргийн хүчин энэ төрлийн сургуулилалтыг тогтмол хийдэг ба дараах хоёр төрлийн сургалтад зориулан нам түвшний агаарын орон зайг тусгайлан гаргаж өгдөг. Үүнд:
- Багажаар удирдуулсан нислэг (instrument flight): 10,000 футаас доош өндрөөр, 463 км/цаг хүртэл хурдтай нисдэг.
- Харааны орчинд хийдэг нислэг (visual flight): мөн адил өндрөөр нисэх ч, илүү өндөр хурдтайгаар (287.7 mph-аас дээш).
Гэсэн ч АНУ-ын Холбооны Нисэхийн Захиргаа (FAA) эдгээр нислэгүүд ямар ч тохиолдолд хүн, барилга байгууламж, хөлөг онгоц, тээврийн хэрэгслээс 500 футаас дотогш зайд ойртохыг хориглодог.
FAA нь цэргийн байгууллагатай хамтран нислэгийн аюулгүй байдлыг хангахыг зорьдог ч өмнө дурдсанчлан, нам өндрөөр нисэх нь зарим үед осол аваар дагуулдаг. АНУ-ын цэргийнхний гол зарчим нь “тулалдах шигээ сургалтаа хий” гэдэг. Тиймээс ойртож буй даалгавар нам өндөрт маневрлах шаардлагатай бол түүнийг сургуулилалтдаа багтаах нь зүй ёсны хэрэг. Үүнийг “Top Gun: Maverick” кинонд маш сайн харуулсан ба тэнд тэнгисийн нисгэгчид эрчимтэй хурдаар, маш нам өндрөөр тасралтгүй бэлтгэл хийж буйг харуулсан байдаг.
Тулааны ажиллагааны үеэр нам өндрөөр нисэх нь
Тулаантай холбоотой нислэгүүд нь сургуулилалтын нислэгээс тодорхой шалтгаанаар огт өөр. Хэрвээ сөнөөгч онгоц дайсны газар руу бөмбөгдөх зорилгоор орж байгаа бол нисэх өндрийн тухай ердийн аюулгүй байдлыг эс тооцвол хэт нам байна уу гэдэг нь ач холбогдолгүй. Зорилго бол даалгавраа амжилттай биелүүлээд буцаж ирэх явдал бөгөөд үүний тулд сөнөөгч онгоцууд улам бүр нам өндрөөр нисэх болжээ.
Энэ чадварыг хэвээр хадгалах үүднээс Агаарын цэргийн нисгэгчдийг газраас ердөө 100 фут (~30 метр)-ийн өндөрт, өндөр хурдаар нисэх сургуулилалт хийлгэдэг. Энэ нь “радараас доогуур нисэх” буюу шууд утгаар нь авч үзвэл дайсны радарын илрүүлэх бүсийн доогуур нэвтрэх гэсэн санаа юм. Дэлхийн II дайны үед радараар өндөрт чиглэсэн хязгаарлагдмал орчинд ажилладаг байсан тул энэ тактик үнэхээр үр дүнтэй байлаа. Харин өнөөдөр орчин үеийн радар системүүд энэ сул талгүй болсон ч Агаарын цэргийн сургуулилалтын заавал хийдэг нэг хэсэг хэвээр үлджээ.
Ийм өндөр хурдтай, нам нислэг нь газрын зенитийн систем, пуужин, агаарын довтолгооноос хамгаалах техник, гаднын сөнөөгч онгоцуудтай таарах эрсдэлийг бууруулж өгдөг.
Украин-Оросын дайнд нам өндрөөр нисэх үзэгдэл маш түгээмэл бөгөөд хэт өндөрт нисэх нь зенит пуужинд амархан онох магадлалтай болгодог. Хэдий орчин үеийн радар системүүд нам нисч буй онгоцыг илрүүлж чаддаг болсон ч олонх нь харааны ил задгай орчны хязгаарлалтад тулгуурладаг хэвээр. Тиймээс нам өндрөөр нисэх нь радарын үр дүнг бууруулж, энэ төрлийн нислэг олон байлдааны ажиллагаанд цаашид ч хэрэглэгдсээр байх нь дамжиггүй.
slashgear.com
