Та хэрхэн уншдаг вэ?
Зарим хүн зөвхөн яриа хэсгийг уншдаг бол нөгөө хэсэг нь урт өгүүлбэр, догол мөрийг алгасдаг эсвэл зөвхөн эхний ба сүүлийн өгүүлбэрийг уншдаг. Харин зарим нь үг бүрийг анхааралтай уншиж, алгасах зүйлгүй ойлгохын тулд хэсэг бүрийг 2-3 удаа давтан уншдаг.
Дижитал эрин үе бидний унших арга барилд гүнзгий нөлөө үзүүлжээ. Судалгаагаар Америкчууд 30 жилийн өмнөхөөс жилд уншдаг номын тоо багассан нь харагдаж байна. Сүүлийн жилүүдэд #BookTok гэх мэт нийгмийн сүлжээний бүлгүүд номын борлуулалтыг нэмэгдүүлсэн байж болох ч дундаж Америк хүн өдөрт дөнгөж 26 минут уншдаг бол интернет ашиглах эсвэл телевиз үзэхэд 3 цагийг зарцуулдаг болжээ.
Мэргэжилтнүүдийн үзэж байгаагаар хэт их мэдээлэл нь бидний мэдээлэл хүлээн авах арга барилыг өөрчилсөн байна. Америкчууд өдөрт 174 сонинд багтах хэмжээний өгөгдлийг хүлээн авч, нэг нийтлэлийг дунджаар 55 секунд уншдаг гэсэн судалгаа бий.
Өнөө үед судалгаагаар бидний унших дадал зуршил гүнзгий уншихаас илүү гүйлгэн харах, шүүмжилж унших хандлагатай болсон нь тогтоогджээ. Зарим мэргэжилтнүүд аажуухан, гүнзгий уншиж ойлгох чадвараа алдсан гэж харамсдаг бол нөгөө хэсэг нь багахан дадлагаар үүнийг эргүүлэн авах боломжтой гэж үздэг. Тэгэхээр унших “Зөв” арга гэж байдаг уу? Мэргэжилтнүүдийн үзэл бодлыг харцгаая.
Гүйлгэж харах дадал
Мэргэжилтнүүдийн хэлснээр, гүйлгэж харах буюу текстийн үг, хэсгүүдийг алгасч үндсэн санааг олж авах нь нийтлэг унших арга барил юм. Энэ нь ойлгоход саад болохгүй л бол огт асуудалгүй гэж Виржиниагийн их сургуулийн сэтгэл судлаач Даниел Уиллингхэм үзэж байна.
Текст унших хамгийн тохиромжтой аргын талаар бодохдоо эхлээд уншсанаасаа юу олж авахыг хүсч байгаагаа тодорхойлох хэрэгтэй гэж унших дадлын мэргэжилтнүүд зөвлөж байна. Жишээлбэл, хэрэв зорилго тань зугаа авч унших эсвэл богино хугацаанд дуусгах бол гүйлгэж харах нь текстийн ерөнхий санааг ойлгоход маш тохиромжтой. Энэ арга далайн эрэг дээр унших хялбар зохиолуудад төгс тохирдог бөгөөд нарийн төвөгтэй, үл мэдэх олон үгтэй текстүүдэд хэрэг болдоггүй гэж MGH Эрүүл мэндийн мэргэжилтнүүдийн институтийн профессор Жоанна Кристодулу хэлж байна.
Хүн уншиж буй текстдээ хэр танил вэ гэдгээс хамааран өөр өөр стратеги хэрэглэж болно гэж Кристодулу нэмж дурдсан. Жишээ нь, олон детектив роман уншдаг хүн тухайн төрлийн зохиолын бүтэц, мэдрэмжийг ойлгодог тул зарим хэсгийг алгасах эсвэл гүйлгэж хараад ойлгож чаддаг. Мөн тодорхой сэдвийн тухай олон ном уншдаг бол (жишээ нь, урлагийн түүх) тухайн салбарын нэр томъёонд дасал болж, хурдан унших чадвар нэмэгддэг байна.
Гүн уншлага гэж юу вэ?
Гүйлгэж харахтай харьцуулахад, “Гүн уншлага” нь уншиж буй зүйлээ өмнөх мэдлэгтэй холбож, асуулт тавьж, текстийг гүнзгий ойлгох үйл явц юм. Зарим судалгаагаар гүн уншлагын үед тархины илүү өргөн хүрээг хамарсан үйл ажиллагаа явагддаг болох нь тогтоогдсон.
Гэвч мэргэжилтнүүдийн зарим нь гүйлгэж харах, гүн унших хоёрын ялгааг онцлох нь тийм ч үр дүнтэй биш гэж үздэг. Уиллингхэмийн хэлснээр, гүн уншлага нь заавал эхнээс нь төгсгөл хүртэл бүх үгийг дарааллаар нь унших гэсэн үг биш юм. Харин тухайн текстийн зарим хэсгийг давтан уншиж, ойлголтоо гүнзгийрүүлэх үйл явц гэж үзэж болно.
Унших чадвар буурсан уу?
Сүүлийн жилүүдэд дэлгэцийн текст унших нь гүйлгэж харах дадлыг нэмэгдүүлж, урт текстийг гүн унших чадвар буурч байна гэсэн судалгаанууд гарчээ. Энэ нь уншигчдын анхаарал төвлөрөх чадварт сөргөөр нөлөөлж, залуу уншигчдын танин мэдэхүйн ур чадварыг бууруулсан гэж үзэх хандлага бий. Гэвч энэ талаар судлаачдын дунд маргаан өрнөсөөр байна.
Даниел Уиллингхэмийн үзэж байгаагаар уншлагын дадал зуршлын өөрчлөлт нь анхаарал сулрахаас илүүтэй интернэтээс тасралтгүй мэдээлэл авах боломж олдож буйтай холбоотой гэнэ. Гэхдээ анхаарлаа төвлөрүүлэх чадвар сургалтаар сайжирдаг тул энэ чадварыг ахиулах боломжтой гэж үзэж байна.
Таны унших дадал юу ч бай, хүн бүрийн унших аялал өөр байдаг бөгөөд гүйлгэж харах, гүн унших чадварын аль аль нь чухал үүрэгтэй болохыг мэргэжилтнүүд онцолсон юм.
nationalgeographic.com
