Эрдэмтэд Марсын эртний үед халуун ус урсаж байсны хамгийн эртний нотолгоо байж болох зүйлийг илрүүлжээ. Энэ нээлт нь өнөөдөр хуурай, эзгүй харагддаг Улаан гариг урьд нь амьдрал тэтгэх боломжтой байсан байх магадлалыг харуулж байна.
Энэхүү нотолгоог 2011 онд Сахарын цөлөөс олдсон, алдартай Марсын солир NWA7034-д хадгалан Дэлхийд авчирсан байна. Хар өнгөтэй, гялалзсан гадаргуугийнхаа улмаас уг солирыг “Хар гоо бүсгүй” хэмээн нэрлэдэг.
Ойролцоогоор 2 тэрбум жилийн настай “Хар гоо бүсгүй” нь олдсон Марсын хоёр дахь хамгийн эртний солир юм. Гэвч Кёртиний их сургуулийн баг үүнээс ч эртний зүйлийг дотор нь олсон байна: 4.45 тэрбум жилийн настай циркон хэмээх талст, ус ихтэй шингэний ул мөрийг хадгалж буйгаар онцлогтой.
Кёртиний Дэлхий болон гариг судлалын сургуулийн багийн гишүүн Аарон Кавосигийн үзэж байгаагаар энэ нээлт нь Марсын халуун усны систем болон урьд нь гаригийн доторх галт магмын үйл ажиллагаатай холбоотой процессуудыг ойлгоход шинэ боломжуудыг нээх юм.
“Бид наномасштабын геохими ашиглан 4.45 тэрбум жилийн өмнө Марс дээр халуун ус байсан гэсэн элементийн нотолгоог илрүүлсэн” гэж Кавоси мэдэгдэлдээ дурдсан байна. “Халуун рашааны систем нь Дэлхий дээрх амьдралын хөгжлийн үндэс суурь болсон бөгөөд бидний олдвороос харахад Марс гаригийн царцдасын үүсэл хөгжлийн эхэн үед ус байсан нь амьдрах орчны гол бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн нэгийг агуулж байсныг илтгэж байна.”
Кавоси мөн баг нь энэ өвөрмөц цирконы хэлтэрхийнээс төмөр, хөнгөн цагаан, иттрий, натри зэрэг тодорхой элементүүдийг наномасштабын дүрслэл, спектроскопи ашиглан илрүүлснээ тайлбарласан. Энэ нь эд зүйлсийн химийн найрлагыг тодорхойлох боломжийг олгодог арга юм.
“Эдгээр элементүүд циркон үүсэх явцад, 4.45 тэрбум жилийн өмнө нэмэгдсэн нь Марсын эхэн үеийн магмын үйл ажиллагааны үеэр ус байсан байж болзошгүйг харуулж байна” гэж Кавоси онцолжээ.
2011 онд Сахарын цөлөөс олдсон Ангарагийн солирыг “Хар гоо сайхан” гэж нэрлэсэн.(Зургийн эх үүсвэр: НАСА)
Марс дээрх усны урсгалууд болон эртний нуурын ёроолуудын нотолгоо өмнө нь эрдэмтдийг Улаан гариг дээр ойролцоогоор 4.1 тэрбум жилийн өмнө их хэмжээний шингэн ус байсан гэсэн таамаглал дэвшүүлэхэд хүргэсэн. Энэ нь Марсын Ноакийн үе буюу усан гадаргууг солирууд хүчтэй бөмбөгдөж байсан цаг хугацаатай давхцдаг.
Улаан гариг хэдэн тэрбум жилийн өмнө усаа алдаж, Марсын агаар мандал нарны хүчтэй цацрагт өртөн сарнисан гэж үздэг. Агаар мандлаа алдсанаар усны уурыг сансарт алдахыг зогсоох ямар ч хамгаалалтгүй болсон байна.
Гэсэн хэдий ч энэ шинэ судалгаа нь шингэн ус Марсын Ноакийн өмнөх үеэс ч өмнө оршин байж болзошгүйг харуулж байна.
“2022 онд Кёртиний багийн хийсэн судалгаа энэ циркон талст солирын мөргөлтөөс болж ‘цочирдсон’ байсныг илрүүлсэн бөгөөд энэ нь Марс дээрх хамгийн анхны бөгөөд цорын ганц цочирдсон циркон гэдгийг баталсан” гэж Кавоси хэлжээ. “Энэхүү шинэ судалгаа нь талст үүсэх үед ус ихтэй шингэний шинж тэмдгүүдийг илрүүлж, Марсын хамгийн эртний царцдас дахь усны геохимийн тэмдэглэгээг өгснөөр эртний Марсыг ойлгоход нэг алхам урагшиллаа.”
Тус багийн судалгаа 11-р сарын 22-ны Баасан гарагт Science Advances сэтгүүлд нийтлэгдсэн байна.
