Европ, Азийг холбосон уулзвар дээр байрлах аварга том хүрэл зэвсгийн үеийн “мега цайз” Кавказын уулс дахь археологичдыг гайхшруулж, энэ асар том бүтцийн зориулалт юу байсныг тогтооход хүндрэл учруулж байна. Дманисис Гора хэмээх энэ том бэхлэлт нь ойролцоох бусад цайзуудаас хавьгүй том боловч хэн уг газар нутаглаж байсныг илтгэх хангалттай нотлох баримт олдоогүй байна.
Ойролцоогоор 3000 жилийн өмнөх үед хамаарах Дманисис Гора нь МЭӨ хоёр болон нэгдүгээр мянган жилийн хооронд Өмнөд Кавказад үүссэн олон цайз суурингийн нэг юм. Гүржид байрлах уг газарт 2018 онд анхны малтлагыг хийх үед археологичид жижиг дотоод цайзын үлдэгдлийг илрүүлсэн ч, дараагийн жил ирж малтлагаа үргэлжлүүлэхэд дотоод цайзыг хүрээлсэн хоёр дахь хамгаалалтын хана олдсон нь суурингийн хэмжээг асар их нэмэгдүүлжээ.
Газрын гадаргаас харж баршгүй энэ цайзыг бүрэн дүрслэхэд дрон ашигласан байна. Судлаачид уг цайзын 11,000 агаарын зураг авч нийлүүлэн, бүтцийн бүрэн дүрсийг гаргажээ.
Энэхүү судалгааны үр дүнд уг газар анх тооцоолсоноосоо 40 дахин том болох нь илэрсэн бөгөөд 1 километр урттай хамгаалалтын ханатай асар том гадна сууринг багтаасан байлаа” гэж судалгааны багийн гишүүн доктор Натаниэль Эрб-Сатулло тайлбарлажээ. “Эдгээр мэдээллийн багц нь бидэнд гаднах суурин дахь бүх хамгаалалтын хана, булш, тариалангийн систем, болон бусад чулуун байгууламжуудыг тодорхойлох, нарийвчилсан газрын зураг гаргахад тусалсан юм.
Судлаачдын үзэж буйгаар дотоод болон гадна хамгаалалтын хана нь “хамтад нь хамгаалалтын систем бүрдүүлдэг” бөгөөд нэгийг нь нөгөөгүйгээр нэвтлэх боломжгүй байжээ. Мөн тэдгээрийг нэгэн зэрэг барьсан гэж үзэх бөгөөд ханыг зуурмаг ашиглалгүйгээр 2 метр зузаантай барьсан байна.
Эдгээр олдвор нь дотоод болон гадна сууринг нэгэн томоохон цогцолборын хэсэг байсан гэдгийг илтгэж байна. “Дотоод цайз болон гадна суурин ойролцоогоор нэг цаг үед оршин байсан гэж үзвэл, энэ нь Өмнөд Кавказын Хожуу хүрэл ба Төмөр зэвсгийн үеийн хамгийн том суурингуудын нэг байх болно” гэж судлаачид дүгнэжээ.
Гэсэн хэдий ч энэ том гадна сууринд бараг ямар ч археологийн олдвор олдоогүй нь хүн амын цөөхөн оршин суугчтай эсвэл богино хугацаанд орхигдсон байж болзошгүйг илтгэж байна. Ийм хоёр хувилбар нь уг хамгаалалтын ханануудыг байгуулахад гаргасан их хэмжээний хөдөлмөрийг харгалзан үзвэл хачирхалтай юм.
Судлаачид энэ цайз нь улирлын чанартай ашиглагдаж, хавар, намрын улиралд малчдын түр байрлах газар байсан байж магадгүй гэж таамаглаж байна. Энэ онол нь хүн ам ихтэй суурин биш байсан ч стратегийн чухал ач холбогдолтой байсныг тайлбарлаж болох юм.
Харин одоогоор энэ цайзыг барьсан шалтгаан тодорхойгүй хэвээр байгаа боловч доктор Эрб-Сатулло “Цаашдын судалгаа нь хүн амын нягтрал, мал аж ахуйн хөдөлгөөн, хөдөө аж ахуйн үйл ажиллагааны талаар илүү ойлголт өгөх болно” гэж онцолжээ.
iflscience.com
