Марсын цөм хурдан тогтсон нь шинэ туршилтаар нотлогдов
Шинэ туршилтаар Марсын цөм маш богино хугацаанд тогтсон болох нь нотлогдлоо. Энэ нь хайлсан төмөр болон никелийн сульфидууд хатуу чулуун дундуур урсан улаан гаригийн төв рүү нэвтэрч орсонтой холбоотой ажээ.
Гаригууд нь давхаргатай байдаг бөгөөд тэдгээрийн гадаргууг бидний зогсож байгаа царцдас бүрдүүлдэг. Царцдасын доор мантийн давхарга байрлах ба илүү гүн рүү ороход хатуу гадаргуу бүхий гадна цөм болон шингэн дотор цөм байдаг. Гаригийн соронзон орныг үүсгэхэд энэ эргэлдэх цөмүүд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
Эрдэмтэд гаригийн давхаргыг "ялгарал" гэж нэрлэдэг нь янз бүрийн элементийн ялгаралтыг илтгэх ажээ. Хүнд элементүүд болох төмөр, никель зэрэг нь гаригийн цөм рүү живж, хөнгөн силикат элементүүд гадаргуу дээр үлддэг байна. Төмөр, никель цөм рүү живэхийн тулд гаригийн дотоод хэсэг хайлсан байх ёстой гэж ихэвчлэн үздэг байв. Энэ нь голдуу хөнгөн цөмийн задралын улмаас үүсдэг гэж таамагладаг.
Энэ үзэгдэл нь дэлхийн цөмийн үүсэлтэй төстэй бөгөөд хэдэн тэрбум жилийн туршид явагддаг гэж үздэг. Гэвч Марс гаригийн цөмийн үүсэл нь сансрын системийн үүссэнээс хойш хэдэн сая жилийн дотор явагдсан тухай радиоизотопын нотолгоо бүхий Марсын солируудаас тодорхой болсон.
NASA-ийн Johnson Space Center-ийн Astromaterials Research and Exploration Science (ARES) Division-ийн эрдэмтэд энэ нууцыг тайлсан байж магадгүй байна. Тэдний үзсэнээр, Марсын цөм хурдан тогтсон нь түүний үүсэх бүсэд байсан хайлсан төмөр, никелийн сульфидийн нэвтрэлтийн улмаас болжээ. Энэ нь цөмийн үүсэлд хэдэн сая жилийн хугацааг шаардаж, радио идэвхит задралын нөлөөгүйгээр явагдсан байна.
Ойролцоогоор 4.5-4.6 тэрбум жилийн өмнө гаригууд нь нарны орчимд үүссэн хийн болон тоосны дискийн дотор нэгдэж үүссэн байна. Нарны татах хүч нь дискний доторхи хүнд элементүүдийг татаж, харин хөнгөн материалууд гадаад хэсэгт байрласан байна. Марс нь энэ хоёр хэсгийн хооронд үүссэн бөгөөд энэ нь цөмийн үүсэлд нөлөөлж болзошгүй гэж үзэж байна.
Эрдэмтэд энэ таамаглалаа туршиж, Марсын цөмийг хурдан үүсгэж болохыг нотолсон байна. Тэд өндөр температурт туршилт хийж, сульфидын хайлмал чулуулаг дундуур нэвтэрснээс үүссэн химийн үлдэгдлийг олжээ. Энэ нь Марс гаригийн цөмийн үүсэлд маш чухал нөлөөтэй байж болохыг харуулсан байна.
Энэ судалгаа нь зөвхөн Марс төдийгүй, бусад гаригуудын үүсэлд ч нөлөөлж болох шинэ ойлголтыг өгч байна. Марсын цөм нь хүхрээр баялаг байх ёстой гэсэн таамаглалтай боловч энэ нь тухайн гаригийн үүсэлд шинэ нууцыг нээж байна. Энэ судалгаа нь 4-р сарын 4-нд "Nature Communications" сэтгүүлд нийтлэгдсэн байна.
Эх сурвалж:
What’s at the center of Mars? Maybe the stench of rotten eggs
Mars’ core formed within just a few million years, scientists say compared to the hundreds of millions or even billions of years that it took for Earth’s core to form – it also might smell like rotten eggs.
