“Сум шиг хурдан” гэх хэлц үг нь ямар нэгэн зүйл хурдтай байгааг илэрхийлэх түгээмэл хэмжүүр юм. Харин үнэхээр хурдан хөдөлдөг зүйлсийг дурдахдаа бид өөр бусад жишээг ч бодолцож үздэг. Жишээлбэл, gepard, Bugatti Chiron Super Sport 300+ зэрэг дэлхийн хамгийн хурдан автомашинууд. Мэдээж, үүн дээр цэргийн нисэх онгоцууд ч нэмэгдэнэ.
Сум болон байлдааны нисэх онгоцны хурдыг харьцуулах нь нэлээд төвөгтэй асуудал. Учир нь тухайн зэвсэг, нисэх онгоцны төрөл болон тухайн үеийн байгаль орчны нөхцөл байдлаас хамааран хурд өөрчлөгдөж байдаг. Live Science-ийн мэдээлснээр, 9мм Luger гар бууны сум 1,360 миль/цаг (2,188 км/цаг) хурдтай нисдэг. Харин АНУ-ын F-15E Strike Eagle онгоц 1,875 миль/цаг (3,017 км/цаг), Зөвлөлтийн Mikoyan-Gurevich MiG-25 “Foxbat” онгоц 2,170 миль/цаг (3,492 км/цаг) хурдлах чадвартай. Гэвч эдгээр нисэх онгоцууд 2,727 миль/цаг (4,388 км/цаг) хурдтай нисэх боломжтой винтовын сумаас удаан байдаг.
Товчхондоо, гар бууны сумны дээд хурд зарим нисэх онгоцноос бага байдаг бол винтовын сумны хурд олон онгоцноос илүү гардаг. Тиймээс энэ харьцуулалтыг тодорхойлохдоо нөхцөл байдлаас хамааран дүгнэлт хийх шаардлагатай. Ерөнхийдөө, байлдааны нисэх онгоцууд болон сумны хамгийн дээд хурд Mach 10 (7,673 миль/цаг буюу 12,349 км/цаг)-д хүрч байсан тохиолдол бий.
Сумны хурдны хөгжил
Сумны хурд нь muzzle velocity буюу сум гарч буй агшны хурдтай шууд холбоотой. 19-р зууны дунд үед хэрэглэж байсан Enfield Pattern 1853, Springfield Model 1861/63, Sharps винтов зэрэг зэвсгүүдийн сумны гарах хурд 613-818 миль/цаг (987-1,317 км/цаг) байжээ. Харин орчин үеийн винтовууд энэ үзүүлэлтийг хол давсан.
2024 оны Field & Stream сэтгүүлийн мэдээллээр, .220 Swift нь хамгийн хурдан сумны нэг бөгөөд 4,300 фут/сек (2,932 миль/цаг буюу 4,718 км/цаг) хурдтай сум гаргах чадвартай.
Гэхдээ үүнээс ч хурдан технологи бий. Электромагнит төмөр замын их буу (railgun) нь цахилгаан, соронзон орны хүчийг ашиглан сумыг хурдасгадаг. Энэтхэгийн генерал Нарэш Чанд-ын тайлбарласнаар, төмөр замын их буу Mach 7-10 (8,633-12,349 км/цаг) хүрэх боломжтой.
NASA-ийн Mach 10 хурдтай X-43 онгоц
Байлдааны нисэх онгоцууд хараахан Mach 10 хурдад хүрч чадаагүй байгаа. Гэхдээ NASA-ийн туршилтын X-43 онгоц энэ үзүүлэлтэд ойртсон. Guinness World Records-ийн мэдээлснээр, X-43 нь Mach 9.68 (6,700 миль/цаг буюу 10,782 км/цаг) хурдлах чадвартай хамгийн хурдан агаарын онгоц юм. Гэвч энэхүү онгоц хүн жолоодох зориулалтгүй, туршилтын загвар байв.
X-43 нь B-52B бөмбөгдөгч онгоцноос 40,000 фут өндрөөс хөөрч, дээд хурдандаа хүрсний дараа ердөө 10 минут орчим нисч, Калифорнийн эргийн ойролцоо далайд унасан. Энэ нь онгоцнууд маш богино хугацаанд дээд хурдандаа хүрдэг гэдгийг илтгэнэ.
Практик нисэх онгоцнууд ба бодит нөхцөл
Байлдааны нисэх онгоцнууд байнгын дээд хурдтай нисдэггүй. Учир нь өндөр хурд шаардах үед afterburner буюу нэмэлт түлш зарцуулдаг систем ашиглагддаг. Энэ нь онгоцонд асар их түлш зарцуулдаг тул урт хугацаанд ашиглахад тохиромжгүй.
Мөн сум ч гэсэн тогтмол хамгийн дээд хурдтай байх боломжгүй. Live Science-ийн мэдээлснээр, Virginia Commonwealth University-ийн судлаач Stephanie Walcott-ын тайлбарласнаар, сум агаарт нисэж эхэлсний дараа хүндийн хүч болон агаарын эсэргүүцэл хурдыг нь хурдан бууруулдаг.
Дүгнэлт
✔ Зарим байлдааны нисэх онгоцууд гар бууны сумаас хурдан боловч винтовын сумаас удаан байдаг.
✔ Electromagnetic railgun-ийн сумнууд ихэнх нисэх онгоцноос хурдан нисэх чадвартай.
✔ NASA-ийн X-43 онгоц Mach 10-ын хурд хүрсэн ч, хүний жолооддог нисэх онгоц биш байсан.
✔ байлдааны нисэх онгоцууд дээд хурдандаа удаан хугацаанд нисэх боломжгүй бөгөөд түлшний зарцуулалт, байгаль орчны нөлөөлөл их байдаг.
✔ Сум ч мөн адил тогтмол хамгийн дээд хурдтай байх боломжгүй.
Эцэст нь хэлэхэд, байлдааны нисэх онгоц болон сумны хурдны харьцуулалт тодорхой нөхцөл байдлаас хамаарна. Зарим онгоцууд сумнаас хурдан байж болох ч, хамгийн хурдан сум ямар ч нисэх онгоцноос илүү хурдалдаг. 🚀💨
slashgear.com
