Дарсыг олон зуун жилийн турш тухайн бүс нутгийн уур амьсгал, хөрс, улирал зэргээс хамааран бүрэлддэг онцлогтой, “байгалийн толь” гэж үзэж ирсэн. Гэвч уур амьсгал тогтвортой бус болж, дарсны ертөнцөд үл мэдэгдэх шинэ өөрчлөлтүүд бий болж эхэллээ.
Канадын Британийн Колумбын их сургуулийн судлаач Э.М. Волковичийн ахалсан баг дэлхийн 600 гаруй дарс үйлдвэрлэдэг бүс нутгийн өгөгдлийг судалж, дарсны ургамал уур амьсгалын өөрчлөлтөд хэрхэн хариу үйлдэл үзүүлж буйг нарийвчлан шинжилжээ. Судалгаагаар бүх бүс нутгууд өөр өөрийн онцлогоор уур амьсгалын өөрчлөлтөд өртөж байгаа нь тогтоогдсон байна.
Дулаарал дарсны чанарт нөлөөлж байна
Дарсны усан үзэм нь олон жилийн турш нэг газартаа тогтвортой ургадаг ургамал учраас уур амьсгалын огцом өөрчлөлтөд ихээхэн эмзэг байдаг. Температур нэмэгдэхийн хэрээр усан үзэм хэт хурдан боловсорч, шүүслэг байдал, хүчиллэг чанар буурч, амтны тэнцвэр алдагддаг. Энэ нь зөвхөн амтад бус, зах зээлийн үнэлгээнд ч сөргөөр нөлөөлдөг.
Харин өмнө нь хэт сэрүүн гэж тооцогдож байсан Британи, Тасмани зэрэг бүсүүд одоо шинээр дарсны үйлдвэрлэлд тохиромжтой болоод байна.
Европт хамгийн огцом өөрчлөлт ажиглагджээ
Судалгаагаар Европт ургацын улирал дахь дээд температур 2°C-аар нэмэгдэж, 35°C-оос давсан өдрийн тоо огцом өссөн нь өмнө нь тогтсон уламжлалт дарсны бүсүүдийг хүнд сорилтод оруулаад байна. Бордо, Бургунд, Рон зэрэг алдартай дарсны бүсүүдийн усан үзэм хэт хурдан боловсорч, дарсны амтанд ихээхэн өөрчлөлт ороход хүрчээ.
Судалгааг ахалсан доктор Волкович “Би Европт 15 жил очиж байсан ч өгөгдлүүдийг харж байж энэ хэмжээний өөрчлөлт гарсан гэдэгт гүн цочирдсон” гэж хэлсэн байна.
Бусад бүсүүдэд өөр өөр нөлөө үзүүлж байна
Хойд болон Өмнөд Америкт дундаж температурын өсөлт харьцангуй бага байсан ч мөн л анзаарагдаж байна. Хамгийн сонирхолтой нь уур амьсгалын өөрчлөлт нь хүйтэн улирлын бус, харин зуны хэт халуун нөхцөлд илүү хүчтэй нөлөөлсөн байна. Энэ нь дарсны тариалалтад шинэ сорилтууд үүсгэж, усан үзэм хэт боловсрох, хатах, ургац алдах эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг.
Үзэмний төрөл нөлөөлж байна уу?
Судалгааны баг усан үзмийн төрөл, тархалт уур амьсгалын өөрчлөлтөд хэрхэн нөлөөлж байгааг ч шинжилжээ. Зарим бүс нутагт төрөл өөрчлөх нь температурын хандлагад бага зэрэг нөлөөлж байсан бол Европт илүү хожуу боловсордог сортуудын улмаас мэдэгдэхүйц ялгаа гарчээ. Цаашид бүс нутгууд өөр төрлийн, уур амьсгалд тэсвэртэй сорт руу шилжих шаардлагатай болох магадлалтай.
Цаг уурын өөрчлөлтийн нарийн үе шат
Дарсны ургац зөвхөн эхлэл ба төгсгөл (навч ургах ба ургац хураалт) бус, цэцэглэлтийн үе, жимс өнгөө өөрчлөх үе зэрэг улирлын дунд үе шатуудад ихээхэн эмзэг байдаг. Гэвч дэлхийн хэмжээний загварууд энэ хэсгийг ихэвчлэн орхигдуулдаг байна. Судлаачид энэ үе шатуудыг илүү нарийн судалж, сортуудын хариу үйлдлийг тогтоох шаардлагатайг онцолжээ.
Нутгийн шийдэл, дэлхийн ойлголт
Судалгааны гол санаа бол – дарс үйлдвэрлэгч бүсүүд ганцаараа шийдвэр гаргаж болохгүй. Нутгийн уур амьсгалын өөрчлөлт онцлогтой ч дэлхийн бусад бүс нутгийн туршлагаас суралцах нь чухал. Жишээ нь, Европын халуун давалгааны туршлага, Австралийн галын утаанд тэсвэртэй технологи зэрэг нь бусад бүсэд тус болох боломжтой.
Ирээдүйн төлөв
Дарсны үйлдвэрлэл зөвхөн температурын өөрчлөлт бус, улирлын хэмнэл алдагдах, байгалийн гамшгийн давтамж нэмэгдэх зэрэг олон талт нөлөөнд өртөж байна. Энэхүү дэлхийн хэмжээний судалгаа зөвхөн өөрчлөлтийг баримтжуулаад зогсохгүй, уламжлалаа хадгалах хэрнээ шинэ сорилтод бэлдэх арга замыг санал болгож байна.
Энэхүү судалгаа PLOS Climate сэтгүүлд нийтлэгдсэн.
