Сансрын шинэ нээлт: Магнетарын дэлбэрэлтийн үеийн туяаны туйлшрал
NASA-гийн Imaging X-ray Polarimetry Explorer (IXPE) сансрын хөлөг 1E 1841-045 магнетарын дэлбэрэлтийн үеийн рентген туяаны туйлшралыг анх удаа амжилттай хэмжлээ. Энэ нь тухайн төрлийн одны идэвхтэй дэлбэрэлтийн үеийн хэмжилтийг хийсэн анхны тохиолдол бөгөөд энэхүү магнетар нь Кес 73 нэртэй супернова үлдэгдлийн ойролцоо оршдог.
Бид хэнийг, юуг судалж байна вэ?
Жорж Вашингтоны их сургуулийн Рэйчел Стюарт, Италийн Үндэсний Астрофизикийн Хүрээлэнгийн Микела Ригоселли нарын судалгааны багууд IXPE-ийн хэмжсэн өгөгдлийг дэлбэрэлтийн дараах зургаан долоо хоногт шинжилжээ. Магнетарууд нь маш хүчтэй соронзон оронтой нейтрон одод бөгөөд 1E 1841-045 нь Дэлхийгээс 28,000 гэрлийн жилийн зайд орших Кес 73 үлдэгдлийн төвд байрладаг. Шинэчлэгдсэн судалгаагаар түүнийг 5.8 ± 0.3 килопарсек буюу ойролцоогоор 18,900 гэрлийн жилийн зайд оршдог гэж тогтоожээ.
Туйлшрал яагаад чухал вэ?
Рентген туяаны туйлшрал нь гэрлийн цахилгаан орны чиглэл болон туяаны эмх цэгцтэй байдлыг илэрхийлдэг. Квант электродинамикийн онолоор, соронзон орон хүчтэй орчинд вакуум өөрчлөгдөж, хоёр туйлтай болдог. Энэ үзэгдлийг хэмжих нь оддын гадаргуу болон өндөрлөг давхаргын ялгарлыг ялгаж харахад тус болдог.
Телескопууд хэрхэн ажиглав?
2024 оны 8-р сарын 21-нд Swift, Fermi болон NICER сансрын дурангууд анхны дэлбэрэлтийг илрүүлсэн бол IXPE болон NuSTAR нь 40 хоногийн дараа хамтарсан ажиглалт хийжээ. Энэхүү хосолсон судалгаа нь IXPE-ийн магнетарын идэвхжсэн үеийн анхны ажиглалт болсон юм.
Судалгааны үр дүнгийн ач холбогдол
Хэмжилтийн үр дүнгээр хамгийн өндөр энерги бүхий бүрэлдэхүүнд хамгийн хүчтэй туйлшрал ажиглагдсан бөгөөд энэ нь хоёр үндсэн онолд нийцэж байна. Нэгд, резонансын эсрэг Комптоны сарнил – фотонуудын энерги нэмэгдэх үзэгдэл. Хоёрт, электрон-позитрон хосуудаас үүссэн синхротроны цацраг.
Рэйчел Стюарт хэлэхдээ:
“Энэхүү өвөрмөц ажиглалт нь магнетарын хатуу рентген туяаны ялгарлыг тайлбарлах одоо байгаа загваруудыг сайжруулахад тусална.”
Цаашдын судалгаа юу үзүүлэх вэ?
Микела Ригоселли дараах байдлаар онцолсон байна:
“1E 1841-045 нь тайван төлөвтөө орсны дараах ажиглалт нь бидэнд хатуу туяаны эх үүсвэр нь өөр орчинд үүсдэг эсэхийг ойлгоход тусална.”
IXPE хөтөлбөрийн тухай
IXPE нь NASA болон Италийн Сансрын Агентлагийн хамтарсан хөтөлбөр бөгөөд 2021 оны 12-р сард SpaceX-ийн Falcon 9 пуужингаар хөөрчээ. Энэхүү судалгаа нь рентген туяаны туйлшралын онолын загваруудыг баталгаажуулах шинэ боломжуудыг нээж байна. Бүтэн үр дүнг The Astrophysical Journal Letters сэтгүүлд нийтэлжээ.
Эх сурвалж: earth.com
