Хүний тархи хэрхэн өөрчлөгддөгийг судалсан шинэ судалгаа
Тархины хувьслыг газрын зураг мэт тэмдэглэжээ
Эксетерийн их сургуулийн Алиса Франклины ахалсан олон улсын судалгааны багийнхан хүний тархи амьдралын туршид, ялангуяа эхийн хэвлийд байх хугацаанд хэрхэн өөрчлөгддөгийг судалсан байна. Тэд тархины гадаргуу хэрхэн бүрэлдэн тогтдог, ДНХ дээрх химийн тэмдэглэгээ хэрхэн ажилладаг, эдгээр өөрчлөлтүүд ямар үр дагавартай болохыг хянажээ.
6 долоо хоногтой ураг болон 108 настай хүний тархийг судалж, сэтгэхүй, ой санамж, мэдрэмж, зан үйлийн төвүүд болох тархины гадаргууг голчлон шинжилсэн байна.
Эпигенетик – Генийг удирдах химийн дохио
Судалгааны гол анхаарсан зүйл бол ДНХ метилжүүлэлт хэмээх химийн тэмдэглэгээ байв. Энэ нь генийг “асаах”, “унтраах” буюу идэвхжүүлэх, намжаахад оролцдог бөгөөд тархины хөгжлийн үед чухал үүрэгтэй.
“Ургийн үе бол тархины эпигеномын хамгийн уян хатан, нөлөөлөлд хамгийн мэдрэмтгий үе юм” гэж Алиса Франклин онцолжээ.
Эрт үеийн өөрчлөлтүүд өвчний эрсдлийг илтгэж магадгүй
Төрөхөөс өмнө тархины эсүүд маш нарийн цагийн хуваарьтайгаар үүргээ гүйцэтгэж, генүүдийн үйл ажиллагааг метилжүүлэлт нарийн тохируулдаг. Судалгаагаар:
- Өөрчлөлтийн хэлбэр нь ихэвчлэн давалгаалсан буюу огцом өсөлт, тогтвортой үеийн ээлжилсэн хэмнэлтэй байсан.
- Зарим генийн өөрчлөлт нь аутизм, шизофрени зэрэг мэдрэлийн эмгэгтэй холбоотой бүсүүдэд илэрчээ.
- Мэдрэлийн эсүүд (neurons) болон дэмжих эсүүд (glia) өөр өөр метилжүүлэлтийн хэв маягтай байдгийг олж тогтоосон байна.
Реттийн синдром, MECP2 генийн жишээ
Тархины метилжүүлэлтийн ач холбогдлыг харуулах хамгийн тод жишээ бол Реттийн синдром юм. Энэ нь MECP2 генийг унших чадвар алдагдсантай холбоотой, хүнд хэлбэрийн мэдрэлийн хөгжлийн эмгэг үүсгэдэг.
Хувь тавилан уу, эсвэл орчны нөлөө юү?
Хэдий метилжүүлэлт нь генийн үйл ажиллагааг удирдаж чадах ч энэ нь хувь тавилан биш юм. Судлаачдын хэлснээр:
- Зарим өөрчлөлт нь тархины эрүүл хөгжлийг дэмжих энгийн шат дамжлагууд байж болзошгүй.
- Судалгаа нь орон нутгийн орчны нөлөө, эхийн эрүүл мэнд, эмэгтэйчүүдийн жирэмсний үеийн дэмжлэг ямар чухал болохыг давхар нотолж байна.
Ирээдүйн судалгаанд хөтлөх зураглал
Энэхүү судалгаа нь генийн өөрчлөлтүүд хэзээ, ямар эсүүдэд, ямар замаар явагддаг талаар тодорхой зураглал гаргасан нь ирээдүйн судалгааны чухал лавлагаа болохоор байна. Энэ нь:
- Аутизм, шизофрени зэрэг эмгэгийг анхаарал татахуйц эрт үед илрүүлэх боломжийг нэмэгдүүлж,
- Лабораторид зөв хөгжлийн цонх-ыг дуурайлган бүтээхэд чиглүүлэх чадамжтай юм.
Судалгааны ажил Cell Genomics сэтгүүлд нийтлэгдсэн.
