Сарны нууцлаг талын дотоод бүтэц илүү хүйтэн байж магадгүй
Хятадын Chang’e 6 хөлгийн авчирсан шинэ сарны дээж нь сарны нууцлаг тал, ойрын тал хоёр гадаргуу төдийгүй дотоод бүтцээрээ ч ялгаатай болохыг баталлаа. Энэхүү нээлт нь сарны гүн дэх температурын ялгааг анх удаа бодит дээжээр нотолж буй анхны тохиолдол юм.
Сарны хоёр тал: Хоёр өөр ертөнц
2024 оны зургаадугаар сард Chang’e 6 хөлөг сарны Өмнөд туйл-Айткен сав газрын нууцлаг талаас анхны дээжийг авчирсан бөгөөд эдгээр нь NASA-гийн Apollo хөтөлбөрийн үеэр цуглуулсан ойрын талын дээжтэй харьцуулахад 100°C-ээр хүйтэн байжээ. Судалгааны багийн гишүүн Ян Ли “Бид үүнийг хоёр нүүртэй сар гэж нэрлэдэг. Манай судалгаа нь энэ ялгааг анх удаа баттай нотолж өглөө” хэмээн онцолсон байна.
Сарны ойрын тал нь гөлгөр, хар өнгөтэй, галт уулын талбайгаар баялаг бол нууцлаг тал нь зузаан царцдастай, уул нурууд, тогоо элбэгтэй, лав дүүрсэн сав газар бараг байдаггүй. Шинэ дээжүүд энэ ялгаа нь зөвхөн гадаргууд бус, дотоод бүтэц рүү нэвтэрч буйг илтгэж байна.
2.8 тэрбум жилийн настай дээж
Судлаачдын тооцоолсноор, Chang’e 6 хөлгийн авчирсан дээж нь 2.8 тэрбум жилийн настай бөгөөд 1,100°C орчим температурт үүссэн магмын гаралтай чулуулаг юм. Энэ нь ойрын талын магматай харьцуулахад 100°C-ээр бага температуртай байсан гэдгийг харуулж байна. Компьютерийн симуляци болон хиймэл дагуулын өгөгдлөөр үндэслэн, магма хэлбэрээр хайлж байсны дараах хөрөлтийн температурыг тооцоолжээ.
Судлаачдын үзэж буйгаар, дулаан үүсгэгч элементүүд болох уран, торий, кали, фосфор, ховор элементүүд нууцлаг талд хомс байдаг тул энэхүү температурын ялгаа бий болсон байж болзошгүй. Эдгээр элементүүд радио идэвхт задралын үед дулаан ялгаруулдаг тул, хэрэв тэдгээр нь сарны эхэн үед ойрын тал руу шилжсэн бол одоогийн дулааны ялгааг тайлбарлаж болох ажээ.
Үүсэл гарал нь нууц хэвээр
Сарны хоёр талын тэнцвэргүй байдал хэрхэн үүссэн нь одоогоор тодорхойгүй байна. Зарим онолд аварга солирын мөргөлдөөнөөр сарны дотоод бүтэц дахин хуваарилагдсан гэж үздэг бол, зарим нь сарыг анх хоёр биетээс бүрдсэн гэж таамагладаг. Мөн дэлхийн таталцлын нөлөө ч тодорхой үүрэгтэй байж болзошгүй.
Судалгаанд оролцсон Сюэлин Жу “Эдгээр дээжүүд биднийг сарны хоёр талын ялгааг гүнзгийрүүлэн ойлгоход нэг алхам ойртуулж байна” гэжээ.
Nature Geoscience сэтгүүлд 9-р сарын 30-нд нийтлэгдсэн уг судалгаа нь сарны дотоод температурын өнөөгийн байдалд шууд тайлбар өгөөгүй ч, дулааны хуваарилалт хэрхэн явагдаж ирсэн тухай үнэт мэдээлэл өгч байгаа юм.
