Трамп АНУ-д “бяцхан машин” үйлдвэрлүүлэхээр шахаж байна
Японд анх очихдоо АНУ-аас илүү сайн хийдэг зүйл олон байдгийг анзаарахгүй өнгөрөх аргагүй гэж нийтлэлийн зохиогч өгүүлжээ. 320 км/цаг орчим хурдалдаг суман галт тэрэг, шинэхэн жимс ногоо хүртэл зардаг автомат машин зэрэг нь гайхшруулсан бол хамгийн их атаархал төрүүлсэн нь хотын гудамжийг дүүргэсэн том жийп, пикапын оронд жижигхэн, өвөрмөц загвартай “Сүзүки Хастлер” (Suzuki Hustler) шиг машин унах боломж Японд бий явдал байв. “Хастлер” нь гадна төрхөөрөө Хаммер (Hummer)-ийг санагдуулам хэрнээ хэмжээний хувьд “Смарт” (Smart) ангилалд ойр жижиг хайрцаг мэт загвартай. Дөрвөн дугуйн хөтлөгчтэй, хосолмол хөдөлгүүртэй (hybrid) бөгөөд ачаа багтаамж нь бодсоноос хавьгүй сайн гэнэ. Түүнчлэн ойролцоогоор 12,000 ам.долларын үнэтэй нь АНУ-ын зах зээл дээрх шинэ машины үнэтэй харьцуулахад “бараг боломжгүй” сонсогдоно.
Энэ төрлийн машинууд Японд “кэй машин” (kei car) гэх ангилалд багтдаг. “Кэй-жидоша” (kei-jidosha) буюу “хөнгөн тээврийн хэрэгсэл” гэсэн утгатай бөгөөд хэмжээ, хөдөлгүүрийн багтаамж зэрэгт хатуу хязгаар тогтоосон тусгай ангилал аж. Японд тэдгээр нь хүргэлтийн жижиг фургон, хэтчбек, пикап, бүр далавчтай хаалгатай спорт загвар хүртэл олон хэлбэрээр өргөн тархжээ. Өөрөөр хэлбэл кэй машинууд нь Японы автомашины соёлын салшгүй хэсэг, гадаадын жуулчдад хүртэл “хөөрхөн мөртлөө практик” гэсэн сэтгэгдэл төрүүлдэг нэр хүндтэй бүтээгдэхүүн болсон байна. Нийтлэлд дурдсанаар, энэ “жижиг машины увидас”-т хамгийн сүүлд автагдсан хүн нь АНУ-ын Ерөнхийлөгч Доналд Трамп болж таарчээ.
Тэрээр өнгөрсөн долоо хоногт Цагаан ордонд автомашины салбарын удирдлагуудын дэргэд Азийн айлчлалаар харсан жижиг машинуудын талаар онцлон ярьсан байна. Трамп “маш жижигхэн, үнэхээр хөөрхөн” хэмээн магтаж, Японы Хонда (Honda) зэрэг компаниуд ийм микро машин (micro-car) хийхдээ “маш сайн” гэдгийг дурджээ. Харин “манай улсад тийм машин үйлдвэрлэхийг зөвшөөрдөггүй” гэсэн өнгө аястайгаар асуудлыг стандарт, зохицуулалтын түвшинд хөндсөн байна. Үүний дараа хоёр хоногийн дараа тэрээр Truth Social сүлжээндээ “АНУ-д TINY CARS үйлдвэрлэхийг би сая зөвшөөрлөө” гэж бичиж, хямд, аюулгүй, түлш бага зарцуулдаг “ойрын ирээдүйн машин” хэмээн тодорхойлон “ОДОО БАРЬЖ ЭХЭЛ!” гэж уриалжээ. Улс төрийн мэдэгдэл мэт сонсогдох ч бодит зах зээлийн хандлагатай огтлолцож байгаа нь нийтлэлийн гол санаа юм.
Үнэхээр ч АНУ-д жижиг, хямд шинэ автомашины сонголт эрс багассан гэж нийтлэлд тэмдэглэжээ. Сүүлийн 10 жилд үйлдвэрлэгчид илүү том, илүү үнэтэй кроссовер, пикап руу бүтээгдэхүүнээ шилжүүлснээр жижиг ангиллын автомашинууд “бараг алга болсон” дүр зураг үүссэн байна. Жишээлбэл, АНУ-д жижиг ангиллын төлөөлөлд тооцогдох Хонда Сивик (Honda Civic) хүртэл 2005 оны загвараасаа 25 см орчим урт болсон гэдэг. Харин Японы хамгийн их борлуулалттай Хонда N-Box (Honda N-Box) нь Сивикээс 1.2 метр орчим богино мөртлөө үнэ нь тал хувиас ч бага байж магадгүй гэжээ. Өөрөөр хэлбэл Японы “жижиг” сегмент АНУ-ын хэмжүүрээр бол бүр өөр ертөнц юм.
Технологийн хувьд эдгээр жижиг машинууд “хямд учраас хоосон” биш гэдгийг нийтлэл онцолсон байна. Тухайлбал, Ниссан (Nissan)-ы шинэ кэй загваруудад зогсоол хийхэд туслах дэвшилт функцүүд орж ирж, бүр машины урд хэсгийг “харагдахгүй” мэт болгож харах виртуал дүрслэл (зарим эх сурвалжид Invisible Hood View гэх) санал болгодог гэжээ. Мөн программ хангамжийн системдээ Google-ийн аппликэйшнүүдийг суурилуулсан шийдлүүдтэй болж, жижиг машин ч “ухаалаг” экосистемд нийцэж эхэлснийг харуулж байна. Ийм шийдэл нь хотын хэрэглээнд зориулагдсан автомашин технологийн хувьд ч хоцрохгүй байж болдгийг илтгэнэ. Тиймээс Трампын “15,000 ам.доллараас доош үнэтэй, боломжийн шинэ машин” гэх санаа цаасан дээрээ боломжит гарц шиг харагдана.
Гэхдээ нийтлэлийн дүгнэлт тийм өөдрөг биш байна. Кэй машинууд Япон болон Азийн зарим орноос бусад зах зээлд шинэ машинаар өргөн зарагддаггүй, “тусгаарлагдсан экосистемд хөгжсөн” бүтээгдэхүүн мэт гэдгийг онцолжээ. Тэднийг заримдаа “Галапагосын машин” (Galápagos cars) гэж нэрлэх нь ч бий гэнэ. Хамгийн том саад нь АНУ-ын мөргөлдөөний аюулгүй байдал, ялгарлын стандарт бөгөөд Японд зориулсан N-Box шиг машиныг АНУ-ын шаардлагад нийцүүлэхийн тулд үнэтэй шинэчлэлт, бүр бүрэн дахин загварчлал хийх хэрэг гарч мэднэ. Нийтлэлд дурдсанаар, Тээврийн сайд Шон Даффи (Sean Duffy) микро машинд зориулж дүрмийг “цэвэрлэх” хүсэлтэй байгаагаа хэлсэн ч, зохицуулалтыг өөрчлөх процесс хэдэн жил үргэлжилж болзошгүй аж.
Үнэ цэнийн логик ч эндээс эвдэрч магадгүй. Аюулгүй байдлын “томруулалт” хийх тусам кэй машины гол давуу тал болох хямд өртөг алдагдана гэж нийтлэл сануулжээ. Түүнчлэн АНУ-ын зам дээр том жийп, пикап давамгай байгаа нөхцөлд хэрэглэгчид жижиг машин аюулгүй гэж итгэхэд амаргүй. 25 жилийн настай кэй машиныг сонирхогчоороо импортолж хоёр дахь тээврийн хэрэгсэл болгон унах хүн нэг хэрэг, харин “бүх нөхцөлд бүхнийг хийдэг” шинэ машинаа жижиг ангиллаас сонгох хэрэглэгчийн хүлээлт огт өөр гэж тайлбарласан байна. Өөрөөр хэлбэл бодит хэрэгжилт нь зохицуулалт, зах зээлийн сэтгэлзүй хоёр дээр тээглэж болзошгүй.
Эцэст нь нийтлэл автомашин үйлдвэрлэгчдийн ашигт ажиллагааны асуудлыг хөндөнө. Том, өндөр үнэтэй пикап, жийпүүд нь компаниудын гол ашгийн эх үүсвэр хэвээр бөгөөд сүүлийн үед тариф, зардлын дарамтыг нөхөхөд ч чухал болжээ. Тиймээс Цагаан ордны түлшний эдийн засгийн стандартыг сулруулахыг салбарынхан сайшаасан байж болох ч, зэрэгцээд “жижиг, хямд машин хий” гэх шахалт нь ашиг багатай сегмент рүү түлхэх эрсдэл дагуулна. Ерөнхийдөө үйлдвэрлэгчид өндөр ашигтай F-150 зэрэг загварыг илүү түлхүү борлуулах сонирхолтой, харин жижиг кэй пикап ижил төрлийн зарим ажлыг хамаагүй хямдаар гүйцэтгэж чадна гэсэн харьцуулалтыг нийтлэл гаргажээ. Иймээс Трампын “жижиг машин” гэх улс төрийн санаачилга бодит амьдрал дээр автомашины бизнесийн загвар, зохицуулалтын орчинтой хэрхэн мөргөлдөхийг америкчууд одоо л харж эхэлнэ гэсэн өнгө аясаар нийтлэл өндөрлөжээ.
