Далавчит пуужингуудын хөгжлийн зам дэлхийн I дайны үеийн туршилтын загваруудаас эхэлж, өнөөдөр хэдэн зуун милийн цаана нарийн онох чадвартай, тийрэлтэт хөдөлгүүртэй зэвсэг болон өргөжжээ. Эдгээр пуужингууд орчин үеийн зэвсэгт хүчний салшгүй хэсэг болтлоо хөгжсөн. Баллистик пуужингуудаас ялгаатай нь, далавчит пуужингууд нислэгийнхээ ихэнх хугацаанд хэвтээ чиглэлд, нам өндөрт нисдэг тул илрүүлэхэд хэцүү, маневр сайтай байдаг.
Европ дахин зэвсэглэлдээ анхаарч эхэлж буй энэ үед тухайн тивийн улс орнуудын хэрэглэж буй далавчит пуужингуудад дүн шинжилгээ хийх нь зүйтэй. Ялангуяа агаарын хөлгөөс харвадаг далавчит пуужин (Air-Launched Cruise Missile, ALCM) нь чухал ач холбогдолтой. Учир нь ийм пуужинг байлдааны онгоцны тусламжтайгаар байны ойролцоо хүргэж байж харвадаг. Германы болон Шведийн хамтарсан Taurus Systems компанийн үйлдвэрлэдэг Taurus пуужин өнөөдрийн байдлаар 300 миль (480 км)-ээс дээш тулааны тусгалтай гэдгээрээ Европын хамгийн хол тусгалтай нь гэгдэж байна. Харин Их Британи, Францын хамтарсан Storm Shadow (UK) / SCALP (France) пуужингууд нь ойролцоо тусгалтай ч, экспортын хувилбар нь 150 миль (240 км)-д хязгаарлагддаг.
Далайн хөлгөөс харвадаг далавчит пуужингууд
Агаарын хөлгөөс харвадаг пуужингуудаас ялгаатай нь, далайн хөлгөөс харвадаг далавчит пуужингууд (Sea-Launched Cruise Missiles, SLCM) илүү хол тусгалтай байдаг. Учир нь тэдгээр нь том хэмжээтэй, их хэмжээний түлш тээвэрлэж чаддаг. Жишээ нь, Францын MdCN (Missile de Croisière Naval) нь усан онгоцноос харвах тохиолдолд 870 миль (1400 км), шумбагч онгоцноос харвахад 620 миль (1000 км) тусгалтай. Уг пуужин нь 21 фут урттай бол, Taurus нь 16.5 фут орчим урттай. Гэсэн ч ALCM-ууд тусгалын хувьд дутуугаа нөхөхийн тулд илүү хүчтэй тэсрэх бодистой хийгддэг. Тухайлбал, MdCN нь 550 фунт (250 кг) тэсрэх толгой тээвэрлэдэг бол Taurus нь 1000 фунт (450 кг)-ын тэсрэх толгой тээдэг.
Далавчит пуужингийн тусгал нь түүний хамгийн хол хүрэх чадварыг илтгэдэг боловч бодит ажиллагааны үед тусгал нь бага байдаг. Учир нь эдгээр пуужингууд газрын радар илрүүлэхээс зайлсхийхийн тулд нам өндрөөр, муруй замаар нисдэг.
Хайперсоник пуужингийн эрин эхэлж байна
Taurus болон MdCN зэрэг нь өнөөгийн технологийн дээд төвшинд тооцогдож байгаа ч дараагийн үеийн пуужингийн хөгжил аль хэдийн эхэлжээ. Эдгээр одоогийн пуужингийн нийтлэг шинж нь тэд дууны хурднаас удаан (subsonic), жишээ нь MdCN нь 500mph орчим хурдтай байдаг.
Харин шинэ үеийн пуужингууд нь хайперсоник (hypersonic) хурдтай буюу Mach 5 (3800mph буюу 6100 км/цаг)-аас дээш хурдтай байна. Одоогоор Европын зэвсэгт хүчнүүдэд ийм пуужин байхгүй. Гэхдээ Британи, Франц, Итали гурав хамтран Ramjet хөдөлгүүртэй шинэ пуужин хөгжүүлж байгаа бөгөөд одоогоор RJ-10 нэртэйгээр яригдаж байна. Гэсэн ч Британи энэ төслөөс дууны хурднаас удаан хувилбар гаргах төлөвлөгөөтэй байгаа.
Үүний зэрэгцээ Их Британи Австрали, АНУ болон бусад орнуудын батлан хамгаалахын түншүүдтэй хамтран өөрийн хайперсоник пуужингийн систем боловсруулах төсөлд оролцож байна. Эдгээр пуужингийн тусгалын талаарх мэдээлэл хараахан нийтэд ил болоогүй байгаа ч, хайперсоник пуужингийн хамгийн гол онцлог нь зөвхөн хурд биш, мөн маневрлах чадвар юм. Энэ нь тэднийг баллистик пуужингаас ч илүү илрүүлэх, сөрөг цохилтоос хамгаалахад бэрх болгож байна.
Эх сурвалж:
