Сансрын хамтын ажиллагааны түүхэн мөч
Өнөөдрөөс яг 50 жилийн өмнө буюу 7-р сарын 17-нд, АНУ болон ЗХУ-ын хоёр сансрын хөлөг анх удаа сансарт холбогдож, хамтран ажилласан түүхэн үйл явдал болсон юм. Америкийн гурван сансрын нисгэгч, Зөвлөлтийн хоёр сансрын нисгэгч хамтдаа хоёр өдөр орчим ажиллаж, ирээдүйн сансрын хамтын ажиллагааны үндэс суурийг тавьсан байна.
Союз хөлгийн командлагч Алексей Леонов, “Таныг харах сайхан байна!” хэмээн хэлсэн бол Америкийн командлагч Томас Стаффорд “Оклахомски” хэмээх өөрийн онцгой орос аялгаар “Маш их баяртай байна, найзаа!” гэж хариулжээ.
Энэ үйл явдал нь хүйтэн дайны үеийн өрсөлдөгчид болох АНУ болон ЗХУ-ын сансрын өрсөлдөөнийг хамтын ажиллагаанд шилжүүлсэн түүхэн мөч байв. Удалгүй бусад багийн гишүүд болох Валерий Кубасов, Ванс Бранд, Дональд “Дек” Слейтон нар мэндчилгээнд нэгдсэн байна. Энэ нь хоёр Америкийн сансрын нисгэгчийн анхны нислэг байсан бол Кубасовын хувьд хоёр дахь удаагийн нислэг байв. Леонов дэлхийн анхны сансрын алхалтыг хийж байсан бол Стаффорд сарны тойрогт нисэж байсан туршлагатай байв.
Гласност ба бэлэг солилцоо
АНУ-ын Ерөнхийлөгч Жералд Форд тухайн үед Цагаан ордноос сансарт залгаж, “Энэ нислэг нь зөвхөн та тавын хувьд төдийгүй, гурван жилийн турш хамтран ажилласан мянга мянган Америк, Зөвлөлтийн эрдэмтэн, техникчдийн хувьд агуу амжилт юм” гэж хэлжээ.
Энэхүү түүхэн үйл явдлыг тэмдэглэхийн тулд багийн гишүүд бэлэг солилцсон байна. Хоёр хөлөг дээр тус тусдаа хөөргөсөн медаль, самбаруудыг сансарт дахин угсарсан байна. Мөн “Сансрын Магна Карта” хэмээх баримт бичигт гарын үсэг зурж, энэ нь анхны олон улсын сансрын холболт гэдгийг баталгаажуулжээ.
Командлагчид бие биенийхээ улсын жижиг туг болон модны үрийг солилцсон байна. Союз багийнхан НҮБ-ын тугийг авчирсан бөгөөд Америкийн багийнхан түүнийг дэлхийд авчирч, одоо Нью-Йорк дахь НҮБ-ын төв байранд хадгалагдаж байна.
Багийн гишүүд бие биенийхээ хөлгийг үзэж, хамтдаа хоолложээ. Леонов Америкийн хамтрагчдаа архи гэж шошголсон шахмал хоолны савтай бэлэглэсэн нь үнэндээ хүйтэн хүрэн шөл байв.
АНУ болон ЗХУ-ын багийнхан тус тусын хөлөгтөө унтаж байсан ч холбогдсон үедээ нэг баг шиг ажиллаж байв. 44 цаг, 2 минут, 51 секундын дараа Аполло хөлөг Союз хөлгөөс салж, төлөвлөгөөний дагуу хиймэл нар хиртэлт үүсгэж, сансрын нисгэгчид түүнийг зураг авсан байна.
Дараа нь АНУ-ын багийнхан Союз хөлөгтэй дахин холбогдож, 2 цаг, 52 минут, 33 секунд хамт байж, салах ёс гүйцэтгэжээ. Леонов болон Кубасов 7-р сарын 21-нд Казахстаны талд газардсан бол Стаффорд, Бранд, Слейтон нар сансарт гурван өдөр үргэлжлүүлэн байж, 7-р сарын 24-нд Номхон далайд буусан байна.
50 жилийн өмнөх суурь
Дараагийн удаа Орос, Америкийн сансрын нисгэгчид сансарт уулзах нь 20 жилийн дараа буюу 1995 оны 6-р сарын 29-нд болсон юм. NASA-гийн сансрын хөлөг Атлантис Оросын Мир сансрын станцтай холбогдож, Владимир Дежуров, Роберт “Хут” Гибсон нар гар барьжээ.
Энэ үйл явдлын өмнө Оросын сансрын нисгэгчид АНУ-ын сансрын хөлөгт нисэж, NASA-гийн сансрын нисгэгчид Оросын Союз хөлөгт нэгдэж байсан бөгөөд сансрын хөлөг Миртай ойртсон боловч холбогдоогүй байсан юм. STS-71-ийн дараа АНУ-ын найман нислэг Оросын сансрын станцтай холбогдож, багийн гишүүдийг солих, станцын бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг хүргэж байв.
Шаттл-Мир хөтөлбөр нь Олон улсын сансрын станц (ISS) хөтөлбөрийн эхний үе шат гэж тооцогддог байв. 2000 оны 11-р сарын 2-нд, ASTP нислэг болон өнөөдрийн хоорондох хугацааны дунд үед, сансрын нисгэгч Уильям “Билл” Шепард, сансрын нисгэгч Юрий Гидзенко, Сергей Крикалев нар ISS дээр анхны баг болж суурьшсан юм. Түүнээс хойш бараг 25 жилийн турш АНУ-ын сансрын нисгэгчид болон Оросын сансрын нисгэгчид сансарт хамтдаа байсаар иржээ.
NASA-гийн сансрын нисгэгч Майк Финке, “Энэ нь зөвхөн надад төдийгүй дэлхий дахинд томоохон сэтгэгдэл үлдээсэн. Хэрэв ЗХУ болон АНУ сансарт хамтран ажиллаж чадах юм бол дэлхий дээр ч хамтран ажиллаж чадна” гэж хэлжээ.
Эх сурвалж:
50 years after a historic handshake in space, the Apollo-Soyuz Test Project’s legacy still resonates
On July 17, 1975, an American Apollo crew and a Soviet Soyuz crew met up in Earth orbit for the first time, setting the foundation for continued cooperation in space over the past 50 years.
