Хавдар хэрхэн тархдаг вэ? Механик даралтаас үүдэлтэй шинэ нээлт
Биеийн доторх зам нь хавдрын эсүүдийг илүү аюултай болгож өөрчилдөг болохыг эрдэмтэд тогтоожээ.
Хавдар гэдэг үгийг сонсоход ихэнх хүмүүс “Томорсон ургацаг”, “Бөглөрсөн эрхтэн” гэх зүйлийг төсөөлдөг. Гэвч хавдар зөвхөн нэг газар байх нь тийм ч аюултай биш харин тэрхүү эсүүд бие даан тархан, тархи, уушги, яс зэрэг амин чухал эрхтэнд “шинэ амьдрал” эхлүүлэх үед л аюулын жинхэнэ нүүр царай ил болдог. Энэ үзэгдлийг метастаз гэж нэрлэдэг бөгөөд хавдрын улмаас нас барах шалтгааны дийлэнх хувийг бүрдүүлдэг байна.
Тэгвэл шинжлэх ухааны салбарт шинэ хуудсыг нээж болохуйц нээлт саяхан хийгдлээ. Судлаачдын багийн дүгнэснээр, хавдрын эсүүд өөрсдөө “тархах шийдвэр” гаргадаггүй байж магадгүй харин бие доторх тэдний туулдаг зам, ялангуяа нарийн судаснуудаар шахагдан өнгөрөх процесс нь тэднийг илүү түрэмгий, илүү аюултай шинж чанартай болгодог аж.
Таван микрометрийн туршилт: Хавдрын эсийн хувьсал
Судалгаанд дэлхий дээрх хамгийн түргэн тархдаг хорт хавдрын нэг болох меланома буюу арьсны хавдрын эсүүдийг ашиглажээ. Эдгээр эсүүдийг хүний үснээс ч нарийн, ердөө 5 микрометр өргөнтэй, зөөлөн хуванцраар хийсэн бичил сувгуудаар шахан өнгөрүүлэх туршилт хийсэн байна. Туршилтыг Австралийн Үндэсний Үйлдвэрлэлийн Байгууллагын доктор Жулиа Силвани удирдсан бөгөөд энэ нь хүний бие дэх капилляр буюу хамгийн нарийн цусны судсуудын орчныг дуурайлгасан загвар байв.
Хэдхэн минутын дотор, энэ механик шахалт хавдрын эсүүдэд илэрхий өөрчлөлт авчирсан байна. Доктор Силвани ингэж тайлбарлав:
“15 минутын дотор эсийн гадаргуун хэлбэр, бүтэц өөрчлөгдөж, тархах чадвартай, үүдэл эсийн шинж агуулсан уургууд идэвхжиж байгааг олж тогтоосон. Өөрөөр хэлбэл, шахалтын дараа эдгээр эсүүд өөр “байгалийн дүрмээр” ажиллаж эхэлсэн.”
Тархалт илүүтэй болсон нь амьд туршилтаар батлагдав
Үр дүнг нотлохоор эрдэмтэд судалгаагаа амьд организм дээр туршжээ. Дархлаа сул хулгануудад шахагдсан эс болон шахагдаагүй хавдрын эсүүдийг тус тус тарьсан бөгөөд 30 хоногийн дараах үр дүн тун тодорхой байв: шахагдсан эсүүд илүү олон тооны хавдар үүсгэж, тэдгээр нь уушги, яс, тархинд хүртэл тархсан байв.
Профессор Крис Килиан хэлэхдээ:
“Энэ бол метастаз үүсэхэд механик хүчин зүйл, тухайлбал шахалт хэрхэн нөлөөлдөг вэ гэдгийг харуулсан хамгийн бодит баталгаа. Бид энэ үйл явцыг ойлгосноор эмчилгээний шинэ аргуудыг олж болох юм.”
Ирээдүйн оношилгоо, эмчилгээ: Тархах магадлалыг урьдчилан харах боломж
Энэхүү нээлт нь цусны судсаар хэрхэн дамжиж буй хавдрын эсүүдийн зан төлөвийг шинэ өнцгөөс харах боломжийг нээж байна. Тухайлбал:
- MRI зэрэг дүрслэх технологиор биеийн хамгийн нарийн цусны судлуудыг тодорхойлж, хавдрын эсүүд тэнд хэр өөрчлөгдөж болохыг урьдчилан харж болно.
- Өвчтөний цусанд агуулагдах хөвөгч хавдрын эсүүд хэр зэрэг даралт тэсвэрлэх чадвартай байгааг судалснаар тухайн хавдар тархах магадлалтай эсэхийг тодорхойлж чадна.
- Энэ мэдлэгийг ашиглан эсүүдийг шахагдахаас сэргийлэх эмчилгээний шинэ стратеги боловсруулж болно.
Зөвхөн меланома биш бусад хавдарт ч хамаарах боломжтой
Одоогоор уг судалгаа меланома дээр төвлөрч байгаа ч, хөхний хавдар зэрэг бусад төрлүүд дээр ч ижил нөлөө байж болохыг эрдэмтэд онцолжээ. Эхний туршилтууд аль хэдийн амжилттай хэрэгжиж эхэлсэн бөгөөд цаашид олон төрлийн хорт хавдартай холбоотой судалгааг өргөжүүлэхээр төлөвлөж байна.
Доктор Силвани:
“Инженерчлэл, биологийн огт өөр ертөнцүүдийн нэгдэл нь хавдрын талаарх ойлголтыг шинэ түвшинд хүргэж байна. Энэ нь зөн совингоор бус, шинжлэх ухааны үндэслэлтэй шинэ замыг нээж байгаагийн баталгаа юм.”
Энэ шинэ нээлт нь хавдрын эс хэрхэн аюултай хэлбэрт шилждэг талаар бидний ойлголтыг гүнзгийрүүлж байна. Механик шахалт гэх энгийн мэт үйлдэл нь эсийн зан төлөвийг бүхэлд нь өөрчилж, амь насыг заналхийлэгч шинэ хавдрыг үүсгэх эхлэл болдог гэдэг нь шинжлэх ухааны хувьд тогтоогдож буй нь энэ юм. Энэ бол хавдрын эмчилгээ, оношилгооны ирээдүйд нэг алхам ойртсон, тун чухал мэдээ юм.
Энэхүү судалгааны дэлгэрэнгүй нийтлэлийг Nature Communications сэтгүүлд хүлээн авч унших боломжтой.
Эх сурвалж: www.earth.com
