Сүүлийн мөстлөгийн үеэр, ойролцоогоор 45,000 жилийн өмнө хүний түүхэнд онцгой нэг бүлэг гарч ирсэн гэж эрдэмтэд үзэж байна. Африкаас Европ руу нүүсэн орчин үеийн хүмүүсийн шинэ давалгаа (LRJ бүлэг гэж нэрлэдэг) тивд аль хэдийн нутагшсан Неандерталь хүмүүсийн нутагтай давхцжээ. Хоёр өөр төрлийн хүн төстэй мөртөө ялгаатай амьдралын хэв маягтай байсан бөгөөд нэг хэсэг хугацаанд нэг нутагт зэрэгцэн оршсон байна. Тэдний харилцаа зөвхөн газар нутгаар хязгаарлагдаагүй, хааяа удамшлын мэдээллээ ч солилцсон нь өнөө цагийн хүмүүсийн ДНХ-д ул мөрөө үлдээсэн.
Өнөөдөр Африкаас гадуурх гаралтай хүмүүсийн ДНХ-ийн 2–3 хувь нь Неандерталь өвөгтэй холбоотой байх магадлалтай гэж судалгаанууд хэлдэг. Гэхдээ Европт хөл тавьсан хамгийн эртний орчин үеийн хүмүүс яг хэн байсан, хэрхэн амьдарч байсныг одоог хүртэл бүрэн тодорхойлж чадаагүй байв. Шинэ судалгаа энэ “анхны суурьшигчид”-ын амьдрал, хэрэглэж байсан зэвсэг хэрэгсэл, удам төрлийн холбоог илүү тодрууллаа. Үр дүн нь Европ дахь эртний нүүдэл, жижиг бүлгүүдийн хувь заяа хэр эмзэг байсныг ч харуулж байна.
Германы Ранис нэртэй агуйгаас маш жижиг, хэврэг олон яс олдсон нь судалгааны гол баримт болов. Эдгээр үлдэгдэл нь 42,000–49,000 жилийн өмнөх бөгөөд дор хаяж зургаан хүнийх гэж тогтоожээ. Дунд нь эрэгтэй, эмэгтэй, бүр нярай хүүхдийн яс хүртэл байсан бөгөөд нэг тохиолдолд эх, охин хоёрын холбоо илэрсэн байна. Ийм олон хүний ул мөр нэг дороос гарсан нь тэд ганцаар тэнүүчилж явсан бус, тодорхой бүлэг нийгэмлэгийн нэг хэсэг байсныг илтгэнэ.
Үүнтэй зэрэгцэн Чехэд “Златый кунь” хэмээх газраас тухайн үеийн нэг эмэгтэйн гавлын яс өмнө нь олдсон байжээ. Эхэндээ Ранисын хүмүүс ба Златый куний эмэгтэй хоорондоо холбоотой эсэх нь тодорхойгүй байсан. Харин ДНХ-ийн шинжилгээгээр Златый куний эмэгтэй Ранис дахь хоёр хүнтэй 5–6 үеийн алсын төрөл садан болох нь тогтоогдсон байна. Өөрөөр хэлбэл өнөөгийн ойлголтоор “алсын үеэл” түвшний хамаарал бөгөөд энэ нь тухайн цаг үед өргөн нутагт тархсан, харилцаатай жижиг бүлгүүд оршин байсан байж болохыг харуулжээ.
Ранис агуй нь LRJ гэж нэрлэгддэг тусгай хэв маягийн чулуун багаж, зэвсгээрээ алдартай. Олон жил археологичид энэ нарийн хийцтэй багажийг Неандерталь хүмүүс үү, эсвэл орчин үеийн хүмүүс үү гэдгийг маргалдсаар ирсэн. Энэ удаад яс болон багаж нэг давхаргаас хамт олдож, ясны ДНХ нь орчин үеийн хүнийх болох нь батлагдсан тул хэн хийснийг тодорхой болгожээ. Ингэснээр LRJ төрлийн багажийг Европт орж ирсэн эртний орчин үеийн хүмүүс хэрэглэж, өөрсдөө хийж байсан нь нотлогдсон байна. Златый куний гавлын яс багажгүй олдсон ч Ранистай удамзүйн холбоотой нь түүнийг мөн адил энэ соёлын хүрээнд байсан байх магадлалыг нэмэгдүүлжээ.
Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology-ийн баг энэ судалгаагаар одоогоор хамгийн эртний, өндөр чанартай орчин үеийн хүний геномын мэдээллийг бүрдүүлсэн гэж мэдээлэв. Ранис дахь “Ранис13” гэж нэрлэсэн нэг хүний ДНХ онцгой сайн хадгалагдсан тул бүхэл геномыг нарийвчлан сэргээх боломж гарчээ. Гэвч үр дүн нэг сонирхолтой асуулт дагуулсан байна: эдгээр хүмүүсийн удам өнөөгийн дэлхийн хүн амд үргэлжилж үлдээгүй бололтой. Өөрөөр хэлбэл тухайн үеийн энэ шугам цаг хугацааны явцад тасарсан байна.
Тэдний ДНХ-д Неандерталь өвөгтэй холбоотой ул мөр байсан ч энэ нь илүү эртний, “нэг удаагийн” холилдолтоос үүссэн гэж тайлбарлажээ. Судлаачдын тооцоогоор орчин үеийн хүмүүс Европ руу бүрэн нэвтрэхээс өмнө, ойролцоогоор 45,000–49,000 жилийн өмнөх үед Неандерталь хүмүүстэй нэг удаа уулзаж, удамшлын мэдээлэл солилцсон байж магадгүй. Харин Европ, Азийн зарим бусад эртний хүмүүсийн хувьд Неандерталь өвөг нь 10–20 үеийн өмнөх буюу илүү “саяхан” холилдсон шинж илэрдэг. Ранис болон Златый куний хүмүүс дээр ийм сүүлийн үеийн холимог харагдаагүй нь тэд Неандертальтай дахин ойр харилцаанд ороогүй, эсвэл өөр маршрутаар нүүж ирсэн байж болохыг санал болгож байна.
ДНХ дахь ижил хэсгүүдийг харьцуулж үзээд судлаачид энэ LRJ бүлгийн нийт хүн ам маш цөөн байсан гэж таамаглажээ. Тэдний тооцоогоор ердөө хэдхэн зуун хүн өргөн нутагт тархан амьдарч байсан байж магадгүй. Ийм жижиг хүн ам мөстлөгийн хахир уур амьсгал, шинэ нутагт дасан зохицох дарамт, мөн олон мянган жилийн турш тэнд амьдарч байсан Неандерталь хүмүүсийн өрсөлдөөн зэрэг олон хүчин зүйлд амархан сөхөрч болохоор байжээ. Генийн зарим хувилбаруудыг шинжилснээр тэд хар арьс, хар үс, бор нүдтэй байх магадлалтайг тогтоосон нь Африктай ойрын холбоотой гаралтай хүмүүстэй нийцэж байна.
Судалгааны ахлах зохиогч Йоханнес Краузегийн хэлснээр “Эдгээр үр дүн Европт суурьшсан хамгийн эртний анхдагчдын талаар илүү гүн ойлголт өгч байна.” Мөн Африкаас гадуурх бүсээс олдсон 50,000 жилээс илүү настай хүний үлдэгдэл нь Неандертальтай холилдож, өнөө цагт дэлхий даяар тархсан нийтлэг хүн амын шууд нэг хэсэг байх боломж бага гэдгийг энэ ажил давхар сануулжээ. Ранис болон Златый куний хүмүүсийн амьдрал богино, удам нь тасарсан байж болох ч тэдний түүх яс, чулуу хоёрт “хадгалагдан” үлдсэн байна. Судалгааны бүтэн өгүүлэл Nature сэтгүүлд нийтлэгджээ.
