Шведийн тусгаар арал дээрээс эртний чонын яс илэрч, нохой гаршуулалтын ойлголтыг шинэчилж байна
Шведийн Балтын тэнгис дэх Стора Карлсё хэмээх жижиг, алслагдсан арал дээрээс 3,000–5,000 жилийн өмнөх чонын яс олдсон нь нохой хэрхэн, ямар нөхцөлд гаршуулсан тухай түгээмэл ойлголтод шинэ асуулт нэмлээ. Тус аралд уугуул хуурай газрын хөхтөн амьтан байдаггүй тул эдгээр чоно байгалийн жамаараа очих боломж багатай гэж судлаачид үзсэн байна.
Олдворыг Неолит ба Хүрэл зэвсгийн үед далайн хав, загас агнадаг байсан хүмүүс ашиглаж байсан Стора Фёрвар агуйгаас илрүүлжээ. Стокгольмын их сургууль, Francis Crick Institute зэрэг байгууллагын баг геномын (ДНХ) нарийвчилсан шинжилгээгээр үлдэгдэл нь нохой бус, Евразийн жирийн чонотой ялгагдахгүй удамшилтай чоно болохыг тогтоож, гаршуулалтын тод шинж ДНХ-д нь илрээгүй гэж мэдээлсэн. Гэхдээ тэдгээр нь хүнтэй ойр орчинд амьдарч, хүний хүнсний нөөцтэй төстэй хоол тэжээл хэрэглэж байсан байж болох, мөн аралд “завиар” хүргэгдсэн байх магадлал өндөр гэж тайлбарласан байна.
Судалгаанд нэг чононы генетикийн олон янз байдал (genetic diversity) ердийнхөөс бага байсан нь тусгаарлагдсан бүлэгт үүсдэг эсвэл хүний хяналттай үржүүлгийн үед ажиглагддаг хэв шинжтэй дүйж байжээ. Үүн дээр нэмээд нэг олдворын мөчний ясанд хүчтэй эмгэг өөрчлөлт илэрсэн нь ан хийх чадварыг нь эрс хязгаарлах тул ийм амьтан удаан хугацаанд амьд үлдэхэд хүний тэжээллэг, асаргаа шаардсан байж болзошгүй гэж судлаачид үзсэн байна.
Эдгээр баримт нь “чоно хүн суурин бараадан аажмаар дассаар нохой болсон” гэх энгийн загвар бүх нөхцөлийг тайлбарлахгүй байж болохыг харуулж байна. Proceedings of the National Academy of Sciences-д хэвлэгдсэн уг ажлаар эртний хүмүүс чоныг зөвхөн агнаж, эсвэл зүгээр зэрэгцэн оршсоноос илүүтэйгээр тодорхой зорилгоор авчирч өсгөх, хянах зэрэг илүү олон талт харилцаанд орж байсан хувилбарыг хэлэлцэх шаардлагатай гэж дүгнэжээ.
