Хүмүүс XIX зууны үед Германы нэгэн агуйд тэдний ясыг илрүүлснээс хойш неандертальчуудыг ихэд сонирхон судалсаар ирсэн. Тэдний бядлаг бие, том гавал бидэнд хувьслын өөр замаар явсан бол ямар харагдах байсан тухай “гэмтсэн толины” тусгал мэт дүр зургийг өгдөг. ДНХ-ийн судалгаагаар орчин үеийн бүх хүний популяцад бага ч гэсэн неандерталийн ген байдаг нь тогтоогдсон ч бид тэднийг Homo төрлийн “Хар хонь” гэж үзсээр иржээ.
Энэ онд бидний хамгийн ойр төрөл садан болох неандертальчууд болон өөрсдийнхөө тухай олж мэдсэн 10 зүйлийг дурдъя.
1. Неандертальчууд загварын мэдрэмжтэй байжээ
Неандертальчууд Европт амьдарч байсан тул хүйтнээс болж өөрсдийнхөө биеэ хөлдөлт болон хүйтний бусад асуудлаас хамгаалах шаардлагатай байсан. Хэдийгээр хөлдсөн агуйн хүний хувцасны олдвор одоогоор олдоогүй ч археологичид тэд биеийнхээ дулааныг хадгалахын тулд хувцас өмсдөг байсан гэж үздэг.
Неандертальчуудын хувцас өмсдөг байсныг батлах шууд бус нотолгоонд арьс хусахад хэрэглэсэн чулууны үлдэгдэл, арьсанд нүх гаргахад ашигласан үзүүртэй ясны хэрэгсэл, мөн гутал эсвэл даавуунд ашиглагдсан байж болзошгүй мушгисан олс ордог.
Тэдний өмсдөг байсан хувцасны төрх одоо ч маргаантай байгаа ч зөвхөн бүсээр хязгаарлагдаагүй илүү нарийн хийцтэй байсан бололтой. Хэрэв неандертальчууд хүрэм, өмд, гутал өмсөж байсан бол тэднийг анхны загварын шүтээнүүд гэж нэрлэж болох юм хэмээн судлаачид Live Science-д өгүүлжээ.
2. Неандертальчууд хөгжлийн бэрхшээлтэй нөхдөө халамжилдаг байжээ
Неандерталь хүүхдийн чихний ясны нэгэн хэлтэрхий тэрхүү хүүхэд Даун синдромтой байсан бөгөөд хамт олон нь түүнийг халамжилж байсан тухай нотолгоог өгч байна. Science Advances сэтгүүлд зургадугаар сард нийтлэгдсэн судалгаагаар судлаачид Испанийн нэгэн агуйгаас олдсон, 6 настай неандерталь хүүхдийн ясыг шинжилжээ. Судлаачид энэ хүүхдийг “Тина” гэж нэрлэсэн бөгөөд түүний 273,000-146,000 жилийн өмнөх үеийнх гэж тогтоогдсон чихний яс Даун синдромтой холбоотой хэлбэр, мөн бусад хэвийн бус шинжийг агуулж байв.
Хэдийгээр Тина Даун синдромтой байсан нь генетикийн шинжилгээгээр батлагдаагүй ч чихний ясны шинжилгээнээс үзэхэд тэрээр хүнд хэлбэрийн сонсгол алдагдал болон толгой эргэх асуудалтай байсан бөгөөд энэ нь түүнд амьд үлдэхэд бусдын тусламж зайлшгүй шаардлагатай байсныг илтгэнэ. Судлаачдын үзэж буйгаар, энэ нь бусад неандертальчууд Тина болон түүний ээжийг халамжлахдаа энэрэнгүй сэтгэлээр ханддаг байсныг харуулж байна.
3. Неандертальчууд эртний “Цавууны үйлдвэр” байгуулж байжээ
65,000 жилийн өмнө Иберийн хойгийн неандертальчууд нарийн зохицуулалттай орчинд наалдамхай давирхай хийж чаддаг чадварлаг инженерүүд байжээ. Quaternary Science Reviews сэтгүүлийн арванхоёрдугаар сарын дугаарт нийтлэгдсэн судалгаанд Гибралтарын нэгэн агуйн шалан дээрээс илэрсэн тулгын тухай нарийвчилсан мэдээлэл багтжээ. Тулга нь нүүрс, ургамлын давирхайгаар дүүрэн байсан бөгөөд түүнийг 150 хэмд (300 градус Фаренгейтаар) халаан зунгааралдсан цавуу гарган авч, жад зэрэг зэвсэг хийхэд ашигладаг байж болзошгүй аж.
Энэ нээлт нь неандертальчууд өндөр оюуны чадамжтай төдийгүй нарийн төвөгтэй багаж бүтээхийн тулд хамтран ажиллах чадвартай байсныг харуулж байна.
4. Орчин үеийн хүн ба неандертальчууд өөр өөр аргаар нас барагсдаа оршуулдаг байжээ
Нас барагсдыг нүхэнд байрлуулж, шороогоор булшлах зан үйл нь зөвхөн хүмүүс болон неандертальчуудын онцлог юм. Гэвч неандертальчууд Homo sapiens-аас өөр аргаар оршуулдаг байсан талаар L’Anthropologie сэтгүүлийн энэ зуны дугаарт нийтлэгдсэн судалгаанд дурджээ.
Баруун Азид 85,000 жилийн хугацаанд оршуулгын зан үйлийг судлахад, орчин үеийн хүн ба неандертальчууд нэгэн үед амьдарч байсан нь тодорхой болсон. Судалгаанаас үзэхэд, нас барагсдыг хүйс, нас харгалзахгүйгээр оршуулдаг нийтлэг заншилтай байсан бөгөөд оршуулгад янз бүрийн зүйлсийг хамтад нь хийдэг байжээ. Гэхдээ неандертальчууд нас барагсдыг агуй дотор олон янзын байрлалаар оршуулдаг байсан бол эртний Homo sapiens-ууд гадаа, үрийн суулгац мэт бөхийсөн байрлалд оршуулдаг байв.
Неандертальчууд болон Homo sapiens-ууд ойролцоогоор 90,000-120,000 жилийн өмнө нэгэн зэрэг оршуулгын зан үйл эхлүүлсэн бөгөөд энэ нь тухайн нутаг дэвсгэрийг өөрсдийнх болохыг илтгэх эсвэл хүн төрөлхтнөөр дүүрэн байсан байгаль орчинд тодорхой нөөцөд эзэмшил тогтоох зорилготой байж болох юм.
5. Тэд бидэнтэй тун адилхан харагддаг байжээ
Иракт орших Шанидар агуйгаас олдсон олон оршуулга нь нас барагсдыг зориуд оршуулж байсан эртний нотолгоог өгдөг. Шанидар Z гэж нэрлэгдсэн эмэгтэй хүний гавал яс хэдэн зуун хэлтэрхийгээр эвлүүлэгдэж, нүүрийг нь сэргээн босгосноор бидний мөхсөн төрөл садны дүр зургийг гаргажээ.
Неандертальчуудын гавал яс орчин үеийн хүмүүсийнхээс ялгаатай. Тэд том хөмсөгний яс, тод томруун хамар, эрүүгүй байснаараа ялгардаг. Гэхдээ булчин, арьсыг ясанд нь буцаан нэмэхэд, бүр виртуал аргаар ч гэсэн, неандертальчууд болон орчин үеийн хүмүүсийн ижил төстэй байдал тодорхой харагддаг бөгөөд тэдний олон мянган жилийн туршид хоорондоо холилдож байсан нь гайхмаар зүйл биш юм.
6. Сүүлчийн Неандертальчууд тусгаарлагдсан байжээ
“Торин” хэмээх хочтой неандерталь хүний ДНХ-ийн дараалал тодорхойлсноор зарим бүлгүүд мөхөхөөсөө өмнө хэдэн мянган жилийн турш тусгаарлагдсан байсан байж магадгүйг илрүүлжээ. Францын Рон хөндийгөөс олдсон Торин 52,000-42,000 жилийн өмнөх үед хамаарах бөгөөд түүний ДНХ нь овгийнх нь гүн ойртолтыг илтгэсэн байна. Энэ нь ойролцоох неандерталь бүлгүүд байсаар байсан ч Торины бүлэг бусдаас тусгаарлагдсан байсныг харуулдаг.
“Нэг нь нөгөөгөөсөө ердөө хоёр долоо хоног алхах зайтай мөртлөө 50 мянган жилийн турш тусгаарлагдан амьдарч байсан бүлгүүдийг хэрхэн төсөөлөх вэ?” гэж Францын Тулузын Антропобиологи ба Геномикийн төвийн судлаач, уг судалгааны гол судлаач Людовик Слимак хэлжээ. “Хүн төрөлхтний хамгийн агуу мөхлийн түүхийг бүхэлд нь дахин бичих шаардлагатай.”
7. Неандерталь эрэгтэйчүүдийн ДНХ ор мөргүй алга болсон бололтой
Орчин үеийн хүн ба Неандертальчууд олон генийг хуваалцдаг хэдий ч Homo sapiens-ийн геномд Неандерталь Y хромосомын ДНХ байдаггүй нь энэ генетик материал хэрхэн, яагаад алга болсныг сонирхолтой асуулт болгож байна.
Нэгэн сонирхолтой таамаглалаар, Неандерталь эрэгтэйчүүд болон Homo sapiens эмэгтэйчүүдийн дундах нөхөн үржихүй зүгээр л амжилтгүй болсон байж магадгүй. Хэдийгээр хоёр бүлэг хэдэн мянган жилийн туршид удаа дараа холилдож байсан ч хүний эх Неандерталь эрэгтэй хүүхдийг тээж байх үед түүний дархлааны систем нь танихгүй Y хромосомтой генийг довтолж, үр хөндөлт үүсгэдэг байсан байж болзошгүй. Энэ нь Неандерталь эрэгтэй гибрид хүүхдүүдийн тоо багасах шалтгаан болж, улмаар Y хромосомын генүүд арилсан байж болох юм.
Гэхдээ Неандертальчуудын Y хромосом бидний хувьслын генетикийн сандаа яагаад байхгүй болсон нь одоогоор бүрэн тодорхойгүй байна. Учир нь энэ хромосом зөвхөн аав хүүгийн шугамаар дамждаг тул олон үеийн туршид зүгээр л алдагдсан байж ч болох юм.
8. Неандертальчууд орчин үеийн хүний бүлгүүдэд ууссан байж магадгүй
Саяхан нийтлэгдсэн хоёр чухал судалгаагаар Неандертальчууд бүлэг байдлаараа мөхсөн ч генийх нь ихэнх нь алга болоогүйг харуулжээ.
Сүүлийн 45,000 жилийн туршид 300 гаруй хүний геномыг судалж үзэхэд, бидний геномд хадгалагдаж буй ихэнх неандерталь ДНХ нь 47,000 жилийн өмнө эхэлсэн бараг 7,000 жилийн холилдлоос үүдэлтэй гэж судлаачид тооцоолжээ.
Үүний эсрэгээр, энэ оны 7-р сард Science сэтгүүлд нийтлэгдсэн судалгаагаар неандерталь геномын 2.5-3.7% нь хүний генээс бүрдэж байсан байх магадлалтайг тогтоосон байна. Энэ нь хүний болон неандертальчуудын бүлгүүд удаан хугацаанд хань ижлээ солилцож ирснийг харуулдаг. Мөн генетикийн дүн шинжилгээгээр неандертальчуудын хүн амын хэмжээ нэлээд бага байсныг тогтоожээ. Энэ нь неандертальчууд огцом мөхсөн гэхээс илүү том хүний бүлгүүдэд зүгээр л ууссан байх магадлалтайг илтгэж байна.
9. Неандертальчуудын ДНХ бидний эрүүл мэндэд нөлөөлдөг
ДНХ-ийн судалгаанууд үргэлжилж байгаа бөгөөд энэ нь бидний эрүүл мэндэд неандерталь гений нөлөө, сайн ч, муу ч талуудыг илчилсээр байна.
Хүмүүс неандертальчуудын тодорхой жирэмсний даавартай холбоотой генийг өвлөж авсан нь үржил шимийг нэмэгдүүлж, үр зулбах эрсдэлийг бууруулдаг. Гэхдээ бидний неандерталь өвөг дээдсээс ирсэн бусад генийн хувилбарууд харшил, 2-р хэлбэрийн чихрийн шижинтэй болох магадлалыг нэмэгдүүлэхээс гадна өвдөлт, нарны гэрэлд мэдрэг болох, никотины донтолт, хүнд хэлбэрийн COVID-19, аутоиммун өвчин, сэтгэл гутралд өртөх эрсдэлийг ихэсгэдэг.
10. Хүмүүс Неандертальчуудыг зориудаар устгаагүй байж магадгүй
Орчин үеийн хүмүүс дэлхийн сүүлчийн неандертальчуудыг зориудаар устгаагүйг бид бас мэдсэн. Неандертальчуудыг холилдолт, генийн солилцоогоор тодорхой хэмжээгээр шингээснээс гадна, хүмүүсийн өргөн хүрээтэй нийгмийн харилцааны сүлжээ нь хүнд хэцүү үед давуу тал болж, дотогшоо зантай неандерталь ахан дүүсээ хоцрооход хүргэсэн бололтой.
Тэгвэл хэн сүүлчийн неандерталь байсан бэ? Судлаачид одоогоор үүнийг тодорхой мэдэхгүй байгаа ч өнөөгийн баримтууд 37,000 жилийн өмнө неандертальчуудын сүүлчийн оршин байсан газар нь Иберийн хойгийн өмнөд хэсэг байх магадлалтайг харуулдаг. Үүний дараа неандертальчууд тусгаар бүлэг байдлаараа устсан ч бидний генд хадгалагдан, тодорхой хэмжээгээр оршсоор байна.
livescience.com
