Сарны цөмийн эрчим хүчний төлөвлөгөө: Дараагийн сансрын өрсөлдөөн эхэллээ
Хүйтэн дайны үеийн сансрын уралдаан бол сарны гадаргуу дээр туг мандуулж, мөр үлдээх тухай байв. Харин өнөөдөр сар дээр хөл тавих нь ердийн үзэгдэл болж, шинэ өрсөлдөөн буюу сар дээр тогтвортой байгууламж барих уралдаан эхэлжээ. Түүний гол түлхүүр нь эрчим хүч юм.
2025 оны 4-р сард Хятад улс 2035 он гэхэд сар дээр цөмийн эрчим хүчний станц байгуулахаа зарласан. Энэ нь тэдний төлөвлөж буй олон улсын сарны судалгааны станцыг тэжээх зорилготой. Үүний хариуд АНУ-ын NASA-гийн түр захирал Шон Даффи 8-р сард 2030 он гэхэд сар дээр АНУ-ын цөмийн реактор ажиллана гэж мэдэгдэв.
Энэ нь шинэхэн уралдаан мэт боловч үнэндээ NASA болон АНУ-ын Эрчим хүчний яам аль хэдийн олон жил сарны бааз, олборлолт, урт хугацааны оршин суух боломжийг хангах жижиг цөмийн систем хөгжүүлж ирсэн. Зарим шинжээчдийн хэлснээр энэ бол зэвсгийн уралдаан бус, стратегийн дэд бүтцийн өрсөлдөөн юм.
Цөмийн эрчим хүчний хууль эрх зүйн орчин
Сансарт цөмийн эрчим хүч ашиглах нь шинэ санаа биш. 1960-аад оноос эхлэн АНУ, Зөвлөлт Холбоот Улс бага хэмжээний цацраг идэвхт изотоп ашигласан цахилгаан үүсгүүрээр хиймэл дагуул, Ангараг болон Вояжер хөлгүүдийг тэжээж ирсэн.
1992 онд НҮБ “Сансарт цөмийн эрчим хүчний эх үүсвэр ашиглах зарчмууд”-ыг баталж, нарны эрчим хүч хүрэлцэхгүй нөхцөлд цөмийн технологи хэрэглэх боломжийг хүлээн зөвшөөрсөн. Олон улсын хууль сар дээр цөмийн эрчим хүчийг энх тайвны зорилгоор ашиглахыг хориглодоггүй.
Харин хэн түрүүлж амжилттай хэрэгжүүлснээр дараагийн хэм хэмжээ, зан үйл, хууль эрх зүйн тайлбарын чиг хандлагыг тодорхойлох боломжтой.
Эхний байранд байх давуу тал
1967 оны Гадаад сансрын гэрээний IX зүйлд улс орнууд бусдын ашиг сонирхлыг харгалзан үзэх ёстой гэж заасан. Өөрөөр хэлбэл, нэг улс сар дээр реактор байгуулбал бусад нь түүнийг хууль ёсоор “тойрч гарах” шаардлагатай болж болзошгүй. Энэ нь тухайн бүс нутагт илт давуу байр суурь олгоно.
Гэрээ нь бүх улс оронд сарны бүхий л хэсгийг судлах эрх олгодог ч нутаг дэвсгэрийн нэхэмжлэл гаргахыг хориглодог. Гэсэн ч бааз барьснаар нэвтрэх эрхийг хязгаарлах боломж бий болдог.
Дэд бүтэц бол нөлөө
Сарны өмнөд туйлын мөс агуулах магадлалтай сүүдэрт тогоонууд бол хамгийн үнэ цэнтэй бүсүүдийн нэг. Энд дэд бүтэц байгуулснаар тухайн улсын нөөцөд нэвтрэх боломж баталгаажиж, бусад улс орны оролцоог хязгаарлах эрсдэлтэй.
Шүүмжлэгчид реакторын цацрагийн аюулын талаар анхааруулдаг ч НҮБ-ын удирдамжид аюулгүй ажиллагааны хатуу протокол бий. Эдгээрийг чанд мөрдвөл эрсдэл багасна.
Яагаад заавал цөмийн эрчим хүч вэ?
Сарны нөхцөл байдал нарны эрчим хүчний хэрэглээнд ихээхэн хязгаар тавдаг. 14 хоног үргэлжилдэг шөнө, мөн нарны гэрэл огт хүрдэггүй бүсүүд нь нарны зайн системийг тогтвортой ажиллуулах боломжгүй болгодог.
Харин жижиг цөмийн реактор арван жилээс дээш хугацаанд тасралтгүй ажиллаж, амьдрах орчин, хөлөг, 3D хэвлэгч, амьдралын дэмжих системийг тэжээж чадна. Энэ нь зөвхөн сар төдийгүй Ангараг руу хийх урт хугацааны аялалд ч зайлшгүй хэрэгтэй.
Засаглалын манлайлагч болох боломж
АНУ зөвхөн технологиор төдийгүй олон улсын засаглалын зарчим тогтоох тал дээр ч манлайлах боломжтой. Ил тод мэдээлэл солилцох, Гадаад сансрын гэрээний зарчмыг мөрдөх, олон улсын оролцоог хангах нь бусад улс орнуудыг дагаж мөрдөхөд хүргэнэ.
Сарны ирээдүйг хэн хамгийн олон туг мандуулснаар бус, харин хэн юу барьж, хэрхэн барьснаар тодорхойлох цаг иржээ. Цөмийн эрчим хүч бол тэр ирээдүйн үндэс суурь байж мэднэ.
Эх сурвалж:
