Далайн гүнд шумбагч онгоц цунамигаас хэрхэн хамгаалагддаг вэ?
Цунамигийн үед хамгийн аюулгүй газар хаана байдаг бол гэж та бодож байсан уу? Ихэнх хүмүүс уулын оройд байх нь хамгийн найдвартай гэж үздэг. Гэхдээ далайн гүнд, шумбагч онгоцны бат бөх хана дотор байхад ямар вэ? Эхэндээ энэ нь маш зөв сонголт мэт санагдаж болох ч, үнэн хэрэгтээ илүү нарийн төвөгтэй асуудал юм.
Цунами нь далайн гүнд хүмүүсийн төсөөлдөг шиг өндөр усан хана хэлбэрээр биш, харин урт, намхан долгион байдлаар тархдаг. Ихэнхдээ түүний өндөр нэг метрээс ч бага байдаг тул шумбагч онгоцнуудын доогуур бараг мэдэгдэлгүй өнгөрдөг. Хэдэн зуун метрийн гүнд аялж буй шумбагч онгоцууд үүнийг мэдэрдэггүй. Гэвч энэ энерги гүехэн ус руу хүрэх үед л эрс аюултай болж, бидний мэдэх хүчтэй давалгаанууд бий болдог.
Орчин үеийн шумбагч онгоцууд 50–150 метрийн гүнд буюу цунамигийн хамгийн аюултай хэсгээс доогуур ажиллах чадвартай. Энэ нь ихэнх тохиолдолд тэд зөвхөн даралтын бага зэргийн өөрчлөлт мэдрэхээс хэтрэхгүй гэсэн үг. Гэхдээ энэ нь үргэлж ижил байдаггүй.
Гүнзгий байдал хангалтгүй үед
Шумбагч онгоцууд далайн гүнд цунамигаас хамгаалагдах инженерийн олон давуу талтай ч, гадаргуу дээр бол байдал өөр. Цунамигийн давалгаа хэдэн мянган тонн ган төмрийг ч жижиг мод мэт өргөж, шидэж чадна. Хөлгийн их бие бүтэн үлдсэн ч, удирдлага болон цахилгааны системүүд эвдэрч болзошгүй. Хамгийн том шумбагч онгоцууд ч ийм хүчийг тэсвэрлэхгүй байж мэднэ.
Гүехэн усанд өөр асуудлууд гарч ирдэг. Цунами нь хүчтэй, гэнэтийн урсгалыг бий болгож, усны нягт болон урсгалын өөрчлөлт нь дотоод долгион үүсгэж, шумбагч онгоцыг хөвөх чадвараас нь салгаж, хадан хясаанаас унаж буй мэт доош татах аюул үүсгэдэг.
Мөн газар хөдлөлт далайн ёроолын гулсалтыг үүсгэж, хурдан хөдөлгөөнтэй чулуу, тунадасны үүл бий болгоно. Ийм үед далайн гүнд ажиллаж буй хөлөг ч бүрэн аюулгүй байж чадахгүй. 2004 оны Энэтхэгийн далайн гамшгийн үеэр давалгааны хүч гүн шумбагч онгоцонд хүртэл нөлөөлж байсан.
Хязгаарын туйлд
Судлаачид шумбагч онгоцууд томоохон хямралын үед тэр дундаа цөмийн дэлбэрэлт, аюулгүй байж чадах эсэхийг загварчилж үзсэн. Эдгээр загварын үр дүнгээс харахад, ихэнх шумбагч онгоц 200–400 метрийн өндөртэй давалгааны даралтыг 400 метрийн гүнд тэсвэрлэх боломжтой байдаг. Гэхдээ энэ нь зөвхөн солирын мөргөлтөөс үүсэх хэмжээний, тэнгэр баганадсан давалгааны өмнө хэр үр дүнтэй байх нь тодорхойгүй. Техникээр хамгаалагдсан ч, усан доторх энерги таамаглашгүй байдлаар тархдаг.
Гэсэн ч, зарим зүйл энэ дүрмээс гадуур оршдог. Оросын хоёр титанаар хийсэн шумбагч онгоц Komsomolets болон Losharik тус бүр 1,250 болон 2,000 метрийн гүнд шумбах чадвартай гэж үздэг. Ийм гүнд ямар ч цунами хүрч чадахгүй. Гэвч ийм чадвартай хөлөг тун цөөн. Тиймээс амьд үлдэх боломж нь шумбагч онгоц хаана байгаагаас болон ямар гүнд шумбах чадвартайгаас шууд хамаардаг.
Ихэнх тохиолдолд шумбагч онгоцууд далайн гүнд байхад цунамигийн үед илүү аюулгүй байдаг. Гэсэн ч “аюулгүй” гэдэг нь “эрсдэлгүй” гэсэн үг биш. Далайн гүн ч өөрийн гэсэн аюулуудтай бөгөөд таны технологи ямар ч дэвшилтэй байсан байгаль өөрөө үргэлж эцсийн шийдвэрийг гаргадаг.
Эх сурвалж:
