Элизабет I хатан хааны эрх мэдэл ба түүхэн үүрэг
Английн хоёр дахь эмэгтэй хаан Элизабет I нь тухайн үеийн эрэгтэй төвтэй нийгэмд эрх мэдлээ хэрэгжүүлж чадсан цөөн удирдагчдын нэг байв. Тэрээр өөрийгөө “хаан шиг зүрх сэтгэл, ходоодтой” гэж тодорхойлсон ч эмэгтэй хүний хувьд нийгмийн хүлээлт, шүүмжлэлтэй байнга нүүр тулж байсан. Эгч Мэри I-ээс хойш хоёр дахь эмэгтэй хаан болсон Элизабетийн үед эмэгтэйчүүдийн засаглал тун шинэ үзэгдэл байлаа.
Хаад ихэвчлэн цэргийн ялалтаар хүч чадлаа харуулдаг байсан бол эмэгтэй удирдагчийн хувьд түүнийг олон нийт болон эрх баригчид хүлээн зөвшөөрөх нь өөрөө том сорилт байв. Хенри VIII хааны эрэгтэй залгамжлагчтай болох хүслээс ч энэ ялгааг ойлгож болно.
Төрийн удирдлагад эмэгтэй хүний үүрэг
Элизабет хаан ширээнд суусны дараа парламент түүнийг Английн сүмийн “Дээд захирагч” хэмээн нэрлэсэн ч “Дээд тэргүүн” гэх уламжлалт хүндэтгэлийг түүнд олгоогүй. Гэсэн ч тэрээр төрийн асуудалд эцсийн шийдвэрийг өөрөө гаргадаг хатуу байр суурьтай байв. Түүнийг Шотландын элч Жеймс Мелвилл “хаан ба хатан хоёулын үүргийг гүйцэтгэгч” хэмээн тодорхойлсон нь түүний онцгой засаглалын нэг илэрхийлэл юм.
Хүйсийн сорилт ба төрийн бодлого
Элизабетийн үед гэрлэлт болон залгамжлалын асуудал хамгийн их анхаарал татсан сэдэв байлаа. Эмэгтэй хаан гэх статустай холбоотойгоор олон хүн түүнийг сул дорой гэж үзэж байсан ч, тэрээр өөрийн улс төрийн алсын харааг тууштай хэрэгжүүлж, Английг гадаад болон дотоод аюулаас хамгаалж чадсан юм.
Түүний үе бол Испанитай хийсэн сөргөлдөөн, шашны зөрчилдөөн, хүн амын өсөлт, ядуурал зэрэг олон асуудалтай зэрэгцэн өрнөсөн сорилт дүүрэн цаг үе байсан ч Элизабет эдгээрийг хүчирхэг удирдлагаар даван туулсан.
Дүр төрх ба соёлын нөлөө
Элизабетийн засаглал зөвхөн улс төрийн төдийгүй соёлын хувьд ч онцлог байлаа. Түүний хөрөг зургууд, дүрслэлүүд нь хүч чадал, сүр жавхланг илэрхийлдэг байсан бөгөөд өөрийгөө бэлгэдлийн хэмжээнд хэт өргөмжилж, “гайхамшигт эмэгтэй” хэмээн үзэх хандлагыг бий болгож байв.
Тэрээр өөрийн эмэгтэй байдлыг сул тал бус, харин улс төрийн бэхэлгээ болгох оновчтой стратегийг ашигласан нь уран зохиол, урлаг, театрын хөгжилд ч гүнзгий нөлөө үзүүлжээ.
Хааны хоёр бие ба хүйсийн асуудал
Элизабет “хааны хоёр бие” гэх онолыг ашиглан өөрийн хүйсийн талаархи шүүмжлэл, эргэлзээтэй хандлагуудыг даван туулж чадсан. Энэхүү онолын дагуу хаан нь нэг талаасаа хүний, нөгөө талаасаа төрийн бэлгэдэл биеийг илэрхийлдэг гэж үздэг. Энэ нь түүнийг эмэгтэй хүн байсан ч, төрийн хувьд хүйснээс ангид нэгж гэж хүлээн зөвшөөрөх үндэс болж байв.
Хэдий тийм боловч, хувийн амьдралдаа тэрээр эмэгтэй хүний хувьд олон зовлонг тээж явсан байж болох бөгөөд “инжгүй хатан” хэмээх нэршил ч түүнийг дагалдсаар ирсэн юм.
Эх сурвалж:
History Today – Did It Matter That Elizabeth I Was a Woman?
