Жэймс Вэбб сансрын дуран 3I/ATLAS сүүлт одыг анх удаа ажиглалаа
Жэймс Вэбб сансрын дуран (JWST) 2025 оны 8-р сарын 6-нд анх удаа 3I/ATLAS хэмээх од хоорондын зочныг ажиглалаа. Энэхүү хүчирхэг дуран нь инфра улаан туяаны хараа болон ойрын инфра улаан спектрограф (NIRSpec) хэрэгслийг ашиглан сүүлт одыг судалсан байна.
3I/ATLAS нь 2025 оны 7-р сарын 1-нд ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) хэмээх судалгааны дурангаар илрүүлэгдсэн бөгөөд энэ нь манай нарны аймагт өөр одны системээс ирсэн гурав дахь объект юм. Өмнөх хоёр од хоорондын зочин нь 2017 онд нээгдсэн 1I/’Оумуамуа болон 2019 онд илрүүлэгдсэн 2I/Борисов юм.
Жэймс Вэбб сансрын дуран нь өмнө нь 3I/ATLAS-ыг ажигласан Хаббл сансрын дуран болон SPHEREx обсерваторын ажлыг үргэлжлүүлж байна. Энэхүү судалгаа нь 3I/ATLAS-ын хэмжээ, физик шинж чанар, химийн найрлагыг тодорхойлох зорилготой юм.
3I/ATLAS-ыг судалсан одон орончдын багийнхан энэхүү сүүлт одыг судлах нь өөр одны системүүдийн үүссэн нөхцөл байдлыг ойлгоход тусална гэж үзэж байна. Эдгээр үр дүнг нарны аймаг үүссэн 4.6 тэрбум жилийн өмнөх нөхцөл байдалтай харьцуулж судлах боломжтой юм.
Сүүлт одууд нарны зүг ойртох үед тэдний доторх хөлдүү материалууд хатуу төлөвөөс шууд хийн төлөвт шилждэг. Энэ нь “хий ялгаралт” гэж нэрлэгддэг бөгөөд сүүлт одын сүүл болон “кома” буюу гэрэлтсэн бүсийг үүсгэдэг.
3I/ATLAS нарны зүг ойртож байгаа тул хий ялгаруулж байгаа нь ажиглагдсан бөгөөд одон орончид Жэймс Вэбб сансрын дуран болон NIRSpec хэрэгслийг ашиглан түүний комад нүүрстөрөгчийн давхар исэл, ус, усны мөс, нүүрстөрөгчийн дан исэл болон нүүрстөрөгчийн сульфид зэрэг хийг илрүүлсэн байна.
Гэсэн хэдий ч, 3I/ATLAS сүүлт одын комад нүүрстөрөгчийн давхар исэл болон усны харьцаа хамгийн өндөр байгааг ажигласан нь гайхалтай байв. Энэ нь 3I/ATLAS үүссэн нөхцөл байдлын талаар илүү ихийг мэдэх боломжийг олгож байна.
3I/ATLAS сүүлт одын комад нүүрстөрөгчийн давхар исэл их хэмжээгээр байгаагийн шалтгаан нь сүүлт одын зүрхэнд нүүрстөрөгчийн давхар исэл их хэмжээгээр агуулагдаж байгаатай холбоотой байж магадгүй юм. Энэ нь сүүлт одын мөс нарны аймгийн сүүлт одуудтай харьцуулахад илүү өндөр түвшний цацраг туяанд өртсөн байж болзошгүйг илтгэнэ.
Эсвэл, энэ өндөр нүүрстөрөгчийн давхар исэл нь 3I/ATLAS нь “нүүрстөрөгчийн давхар исэл мөсний шугам” гэж нэрлэгддэг тодорхой газарт үүссэн байж магадгүйг илтгэж байна. Энэ нь залуу од буюу “протостар”-ын эргэн тойрон дахь температур нүүрстөрөгчийн давхар ислийг хийнээс хатуу төлөвт шилжих боломжтой түвшинд хүрдэг цэг юм.
Мөн 3I/ATLAS сүүлт одын комад усны уур бага хэмжээгээр байгаагийн шалтгаан нь сүүлт одын мөсөн зүрхэнд дулаан нэвтрэхийг саатуулж байгаа зүйл байж магадгүй юм. Энэ нь усны мөснөөс хийн төлөвт шилжих хэмжээг нүүрстөрөгчийн давхар исэл болон нүүрстөрөгчийн дан исэлтэй харьцуулахад саатуулж байна.
Эдгээр шинэ ололтууд нь 3I/ATLAS сүүлт одын талаар цуглуулж буй сонирхолтой мэдээллүүдийг нэмэгдүүлж байна. Үүнд энэхүү од хоорондын сүүлт од нь 7 тэрбум жилийн настай байж болох бөгөөд энэ нь хамгийн эртний сүүлт од бөгөөд нарны аймгаас 3 тэрбум жилийн өмнө үүссэн байж магадгүй гэсэн өмнөх нээлт багтана.
Энэхүү судалгааг хийсэн багийнхан 3I/ATLAS сүүлт одын нарны аймагт орж ирсэн огцом замналын дагуу энэхүү дүгнэлтэд хүрсэн байна. Энэ нь сүүлт од нь манай галактикийн “зузаан диск” хэмээх, нар үүссэн “нимгэн диск”-ээс илүү эртний бүсээс ирсэн болохыг харуулж байна.
Нэг зүйл тодорхой: 3I/ATLAS сүүлт одыг судлах ажил үргэлжлэх бөгөөд энэ сүүлт од нарны аймгаас гарахдаа илүү цөөн нууцтай байх болно. Жэймс Вэбб сансрын дуран энэ нууцыг тайлахад чухал үүрэг гүйцэтгэх болно.
Эх сурвалж: space.com
