Сансрын судалгаанд санамсаргүй таарсан 10 гайхалтай нээлт
Сансар огторгуйг судлах явцад шинжлэх ухаанчид үргэлж тодорхой зорилготой ажилладаг. Гэвч орчлон ертөнцийн уудам, төсөөлшгүй нууцлаг байдал нь тэднийг огтхон ч хайгаагүй, бүр заримдаа мөрөөдөж ч байгаагүй нээлтүүд рүү хөтөлдөг. Зарим судлаачдын хувьд тэдний хамгийн том ололт нь өөр зорилгоор хийсэн судалгааны “Дагалдах эффект” болж хувирсан байдаг.
Танд одон орон судлаачдын санамсаргүй олж илрүүлсэн хамгийн сонирхолтой 10 нээлтийг танилцуулж байна:
1. Тэнгэрийн ван – Буруу андуурагдсан сүүлт од (1781)
Британийн одон орон судлаач Уильям Хершел нэгэн оройн ажиглалтаар Жемини одны орчимд бүдэгхэн, удаан хөдлөх биет олж харжээ. Эхэндээ үүнийг сүүлт од гэж бодсон ч, дараах ажиглалтуудаар энэ нь тэнгэрийн хаяагаар тогтмол хөдлөж буй шинэ гариг болох нь батлагдсан. Ингэж л Тэнгэрийн ван манай нарны системийн долоо дахь гариг анх олдсон юм.
2. Церес – Гариг биш, астероид ч биш… харин Одой гариг (1801)
Италийн судлаач Жузеппе Пиацци оддын байрлал тэмдэглэж байхдаа үл мэдэгдэх хөдөлгөөнт биет илрүүлжээ. Эхэндээ сүүлт од гэж үзсэн ч, эргээд гариг гэж зарласан. Гэвч аажмаар энэ биет астероидын бүсэд байрладаг болох нь тогтоогдож, дараа нь бүр “Одой гариг” хэмээн шинэчилсэн ангилалд багтсан нь Церес байв.
3. Нарны гялбаа – Каррингтоны тэсрэлт (1859)
Ричард Каррингтон нарны толбыг ажиглаж байхад гэнэт хүчтэй гэрэл гялбалзсан нь дэлхий дээр хүчтэй геомагнит шуурга үүсгэх шалтгаан болжээ. Энэ нь нарны гялбааг анх удаа бүртгэсэн тохиолдол болж, огторгуйн цаг агаарын шинэ эрин үеийг нээсэн юм.
4. Сансрын рентген туяа – Нарнаас өөр эх үүсвэр (1962)
Риккардо Жиаккони сарны рентген ойлтыг судалж байсан ч, санамсаргүйгээр оддын хоорондын зайнаас ирж буй хүчтэй рентген туяа илрүүлсэн. Энэ нь бидний сансар огторгуйн талаарх ойлголтыг эрс өөрчилсөн бөгөөд рентген телескопын эрин үеийг эхлүүлсэн.
5. Сансрын бичил долгионы цацраг – Их тэсрэлтийн шивнээ (1964)
Арно Пензиас, Роберт Вилсон нар хиймэл дагуулын радио туршилтын үеэр үл тайлбарлагдах дулааны дохио илрүүлжээ. Туршилтын бүх нөхцөлийг шалгасны дараа энэ нь сансрын бичил долгионы цацраг буюу их тэсрэлтийн үлдэгдэл болох нь тогтоогдсон. Эхлээд “шуугиан” гэж андуурсан энэ дохио нь сансар огторгуйн үүслийн нотолгоо болж хувирсан юм.
6. Пульсар – Оюутны “хог” биш гайхамшиг (1967)
Оюутан Жоселин Белл радио телескопоор өгөгдөл боловсруулж байхдаа хачирхалтай, тогтмол давтамжтай дохио илрүүлсэн. Эхэндээ “хог” гэж тооцсон энэ дохио нь үнэндээ эргэлдэгч нейтрон од болох пульсар байсныг олж мэдсэн нь сансрын шинэ ангилал нээжээ.
7. Гамма цацрагийн дэлбэрэлт – Цөмийн тэсрэлтийн сэрэмжлүүлэг биш (1967)
Хүйтэн дайны үед АНУ-ын хиймэл дагуулууд санамсаргүй гамма цацрагийн хүчтэй дэлбэрэлтүүдийг илрүүлжээ. Эдгээр нь цөмийн зэвсгийн туршилт биш, харин одны мөхлийн сүүлчийн агшинд бий болдог огторгуйн хамгийн хүчирхэг энергийн дэлбэрэлтүүд болох нь тогтоогдсон юм.
8. Анхны экзопланет – Пульсарын эргэн тойронд (1992)
Одон орон судлаачид манай нарны системээс гаднах гаригууд оршин байдаг гэдэгт итгэдэг байсан ч, баттай нотолгоо 1992 онд л гарсан. Пульсар судалж байсан эрдэмтэд түүний орчимд хоёр гаригийн оршин тогтнож буйг илрүүлсэн нь анхны экзопланетуудын нээлт болов.
9. Харанхуй энерги – Тэлэлтийн хурдасгал (1998)
Ертөнцийн тэлэлт таталцлын хүчний нөлөөгөөр удаашрах ёстой гэж олон жил үзсээр ирсэн. Гэвч супернова ажиглалт тэс өөр дүнг харуулсан: тэлэлт улам хурдасч байв. Үүнийг тайлбарлахын тулд эрдэмтэд харанхуй энерги гэх шинэ ойлголтыг гаргаж ирсэн нь өнөөг хүртэл орчлонгийн хамгийн том нууцуудын нэг хэвээр байна.
10. Түргэн радио дэлбэрэлт – 5 миллисекундын нууц (2007)
Пульсарын мэдээллийг шалгаж байсан оюутан Дэвид Наркович санамсаргүй байдлаар ердөө 5 миллисекунд үргэлжилсэн асар хүчтэй радио долгион илрүүлжээ. Энэ нь шинэ төрлийн одон орны үзэгдэл болох түргэн радио дэлбэрэлт (FRB) байсан ба өнөөдрийг хүртэл олон тайлагдаагүй асуултын эх үүсвэр болсоор байна.
🌌 Эцэст нь: Судалгаа шинжилгээ бол зөвхөн зорилготой үйл явц биш. Заримдаа хамгийн гайхамшигтай нээлтүүд санаандгүй байхад л нүдний өмнө тодордог. Орчлонгийн гүн рүү өнгийх бүрт бидний мэдэхгүй ертөнц бидний өмнө нээгдсээр байх нь дамжиггүй.
Эх сурвалж: Gizmodo
