Хар нүхэнд татагдсан одны гайхамшигт дэлбэрэлт
Хар нүх бол гэрэл ч зугтаж чадахгүй хүчтэй таталцалтай, аймшигтай биетүүд юм. Саяхан ажиглагдсан нэгэн хачирхалтай суперновагийн нээлт нь ойролцоох хар нүхний хүчтэй таталцлыг эсэргүүцэх гэж оролдсон одны эмгэнэлт түүхийг илчилжээ.
Астрономичдын баг дэлхийн өнцөг булан бүрээс цуглуулсан сонирхолтой ажиглалтуудыг судалж байхдаа SN 2023zkd нэртэй хачирхалтай суперноваг илрүүлжээ. Энэ одны дэлбэрэлт нь хар нүхтэй учирсан үхлийн аюултай мөргөлдөөнөөс үүдэлтэй байж болох бөгөөд энэ нь одны цаг бус үхэлд хүргэсэн байна. Энэхүү нээлт нь од болон хар нүхний хоорондын харилцан үйлчлэлээс үүдэлтэй супернова үүсэх боломжтойг харуулсан хамгийн хүчтэй нотолгоо болжээ.
Өмнөд Калифорни дахь Zwicky Transient Facility энэ суперноваг 2023 оны 7-р сард илрүүлсэн бөгөөд хиймэл оюун ухаанд суурилсан алгоритм уг суперноваг “хачирхалтай хөгжиж буй” гэж тэмдэглэсэн байна. Үүнийг судалгааны тэргүүлэх зохиогч, Үндэсний Шинжлэх Ухааны Сангийн Хиймэл Оюун Ухаан ба Үндсэн Харилцан Үйлчлэлийн Институтын судлаач Александр Гаглиано хэлжээ.
Гаглиано хэлэхдээ, энэ суперновагийн хоёр онцгой шинж чанар нь “энэ нь хоёр удаа дэлбэрсэн мэт харагдаж байна—эхлээд гэрэлтэж, дараа нь бүдгэрч, дахин гэрэлтсэн” гэжээ. Хэдийгээр зөвхөн нэг дэлбэрэлт болсон ч суперновагийн хачирхалтай хөгжил нь энэ нь нарийн төвөгтэй орчноос үүдэлтэй болохыг анхны шинж тэмдэг байв.
Гаглиано мөн хэлэхдээ, “Энэ дэлбэрэлтийн эхлэл нь ерөнхийдөө маш хурдан байдаг (дээд гэрэлтэлтэд хүрэхэд хэдхэн хоногоос нэг сар орчим хугацаа шаардагддаг). Гэтэл энэ тохиолдолд бид суперновагийн өмнөх өгөгдлийг гүнзгийрүүлэн судалж, од нь үхэхээсээ өмнө хэдэн жилийн турш аажмаар гэрэлтэж байсныг анзаарсан” гэжээ. Багийнхан суперновагийн хачирхалтай шинж чанарыг бусад нотолгоотой хослуулан дэлбэрэлтийн гарал үүслийг судалж, энэ нь хар нүхтэй нэгдсэн од байсныг тогтоожээ.
Энэхүү нээлтийн ард байгаа астрономичид уг од нь хар нүхтэй үхлийн аюултай тойрог замд орсон гэж үзэж байна. Хоёр биет ойртож, од хар нүхийг хэсэгчлэн залгисан бөгөөд энэ нь одонд таталцлын стресс үүсгэж, суперновагийн дэлбэрэлтийг өдөөсөн байна.
Өөр нэг боломжит хувилбар нь хар нүх оддыг өөрөө дэлбэрэхээс өмнө бүрэн устгасан байж болох бөгөөд энэ тохиолдолд хар нүх одны хаягдлыг татаж, хар нүхний эргэн тойрон дахь хийнд мөргөлдөж суперновагийн ялгаруулалтыг үүсгэсэн байх магадлалтай. Ямар ч байсан хар нүх үлдэж, од нь дэлбэрч үхсэн байна.
SN 2023zkd-г илрүүлсэн LAISS хиймэл оюун ухааны систем нь суперновагийн гэрэл болон түүний галактикийн шинж чанарыг гаргаж авдаг. Эдгээр шинж чанаруудыг мэдэгдэж буй объектуудын томоохон лавлах өгөгдлийн сантай харьцуулж, статистикийн хувьд ховор үзэгдлүүдийг илрүүлдэг. Гаглиано хэлэхдээ, “Хачирхалтай дохио нь ховор эсвэл урьд өмнө үзэгдээгүй үзэгдлийг илтгэж болно” гэжээ. Тусгай Slack бот нь бодит цаг хугацаанд хачирхалтай үзэгдлүүдийг сувагт нийтэлж, багийн гишүүд өглөө бүр нэр дэвшигчдийн жагсаалтыг хянаж, дараагийн ажиглалтуудыг зохицуулдаг байна.
Хиймэл оюун ухааны системийг ашиглан багийнхан илүү хачирхалтай үзэгдэл, хачирхалтай аномалиудыг хайсаар байна. Гаглиано хэлэхдээ, “Суперноваг судлахад маш сонирхолтой цаг үе ирээд байна” гэжээ.
Эх сурвалж:
Star Tries to Swallow a Black Hole, Ignites One of the Strangest Supernovas Ever Seen
The unusual interaction triggered a strange new type of supernova that appeared to explode twice.
