Эрдэмтдийн тайлбарлаж байгаагаар хүн төрөлхтөн витамин С үйлдвэрлэх чадвараа алдсан нь зөвхөн хоол хүнснээс хангалттай авч байсан учраас биш, харин өвөг дээдсийг тодорхой шимэгч хорхойноос хамгаалахад хувь нэмэр оруулсан байж болзошгүй гэнэ.
Ихэнх амьтад GULO нэртэй ферментийн тусламжтайгаар витамин С-ийг өөрсдөө нийлэгжүүлдэг. Харин 60–70 сая жилийн өмнө бидний сармагчин өвөг дээдсийн GULO генд мутаци үүсэж, энэ чадвар алдагдсан байна. Ижил төстэй мутаци сарьсан багваахай, зарим мэрэгч амьтад, түүний дотор далайн гахайд тохиолдсон байдаг.
Эволюцийн “Сул тал бус” өөрчлөлт
Хоол хүнснээсээ хангалттай витамин С авч чаддаг амьтад дотооддоо үйлдвэрлэх хэрэгцээгүй учир GULO генийг алдах нь амьд үлдэх чадварт нөлөөлдөггүй гэж олон жил тайлбарлаж ирсэн. Тиймээс энэ мутаци нь байгалийн шалгарлын хувьд хор хөнөөлгүй гэж үзэгдэж байсан.
Гэвч 2017 онд Техасын Их Сургуулийн судлаачид витамин С нь цус үүсгэгч үүдэл эсийн эрүүл мэндэд зайлшгүй чухал гэдгийг илрүүлсэн нь шинэ асуулт дэвшүүлэв. Хэрэв дотоодын витамин С үнэхээр шаардлагагүй байсан бол яагаад олон төрөл зүйл GULO генийг хадгалсаар байгаа вэ?
Паразитын эсрэг нууцлаг давуу тал
Сүүлийн үеийн туршилтууд энэ асуултад сонирхолтой тайлбар өгч байна. Судлаачид шимэгч хавтгай хорхой (шистосом)-г нэмэлт витамин С-тэй нөхцөлд илүү их өндөг гаргаж байгааг олж тогтоосон. Харин GULO генийг устгасан хулганууд витамин С багатай хоол идсэн үедээ халдварын шинж тэмдгийг илрүүлээгүй бөгөөд өндөг ч гаргаагүй. Харин ферменттэй, өөрөөр хэлбэл витамин С үйлдвэрлэх чадвартай хулганууд халдварын дараа олон өндөг гаргаж, бүр үхэлд хүрсэн тохиолдлууд байсан.
Энэ нь бидний өвөг дээдэс витамин С үйлдвэрлэхээ болих замаар тодорхой паразитын халдвараас илүү тэсвэртэй болсон байж болохыг харуулж байна.
Генийг “Алдах” нь ашигтай байж болно
Орчин үеийн онолын судалгаагаар зарим биосинтетик чадваруудыг алдах нь эволюцийн нэгэн хэлбэрийн “солилцоо” байж болохыг харуулдаг. Хэрэв тэжээлийн эх үүсвэр найдвартай бол зарим бодисын солилцооны замыг алдах нь ашигтай байж мэднэ. Энэ нь дархлааны урвалд ч нөлөөлж, тодорхой өвчнөөс хамгаалах давуу тал олгох боломжтой.
Виржиниа Техникийн судлаач Дебора Гуд “GULO генийг олон сурах бичигт ашиггүй болсон мутаци гэж тайлбарладаг ч үнэндээ энэ нь эволюцийн давуу талтай байсны нотолгоо нэмэгдэж байна. Тэр дундаа паразит хамгаалалт бол хамгийн боломжит тайлбарын нэг” хэмээн онцолжээ.
Энэхүү судалгаа bioRxiv сэтгүүлд нийтлэгдсэн байна.
Эх сурвалж: www.earth.com
