Би нэг өдөр нэгэн сайхан гэр бүлийн хамт байсан үеэ тод санаж байна. Тэр өдөр адуу хөөрөгдөж, үржлийн бус азаргыг хээлтүүлж байсан юм. Тэр айл олон хүүтэй, цөөн хэдэн охинтой байлаа. Хөвгүүдийн нэг нь, магадгүй 11 орчим настай байх, мориноос унаж харагдсан. Хүү огтхон ч босож чадсангүй. Гэвч гэрийнхэн нь түүний зүг хөдөлсөнгүй, бүр харцаа өөр тийшээ чиглүүлчихэв. Тэр мөчид би дотроо, “Энэ хүүхэд уначихлаа, яагаад хэн ч очоод туслахгүй байгаа юм бол?” хэмээн гайхширч байлаа.
Хүү ч өөрөө догонцон байдалтай буцаж ирэхийг хичээж байлаа. Гэхдээ мориндоо эргэж мордож чадсангүй. Тэгэхэд түүний дүү нь очоод тусалж, хамтдаа гэртээ орж ирэв. Ээж нь хүртэл зүгээр л харцаа буруулж, тоосон шинжгүй байлаа. Би дотроо ‘Яаж ингэж болох вэ? Энэ чинь танай хүүхэд шүү дээ’ гэж бодсон.
Гэтэл хоёр долоо хоногийн дараа өөр нэг хүүгийн тухай түүхийг сонссон. Тэр хүү Наадмын морин уралдаанд бэлтгэж байсан бөгөөд ойр хавийн ууланд морь нь ширвээд, мод мөргөж хүүг унагаачихжээ. Морь нь улам гүн ой руу орчихсон, хүү араас нь явсаар төөрсөн байна. Тэр хүү 12 настай байсан бөгөөд хоёр долоо хоног төөрч амьдарсан ч эсэн мэнд гарч иржээ.
Би бол 48 цагийн дотор үхэх байсан. Харин тэр амьд үлдсэн. Өдөр нь дулаахан байхад унтаж, шөнө сэрүүн болохоор алхдаг байсан. Зуны улирал ч гэлээ, ууланд шөнө маш хүйтэн. Тэр чононуудаас айлгахын тулд шөнөжин чанга дуугаар дуулж явжээ. Юуг идэж болдгийг мэдэж байсан. Бас урсгал ус олмогцоо дагаж, эцэст нь буцаад хүнтэй таарсан байна.
Тэгээд би ойлгосон. Морьноос унасан хүүд ээж нь туслахгүй байгаа нь хатуужил олгохын төлөө байж. Тэр эмэгтэй ч бас сэтгэлдээ хэцүү байсан нь лавтай. Гэхдээ хүүхдээ тэсвэртэй болгож өсгөх нь чухал гэдгийг мэдэж байжээ.”
Лекс Фридман энэ түүхийг сонсоод нэгэн баримтыг нэмэв:
“Америкийн бөх Керри Колатт Монголд барилдааны тэмцээнд ирэхдээ анх удаа жинхэнэ сэтгэлийн хаттай хүмүүсийг харсан гэдэг. Тэр үед Монгол бөхчүүд мөстэй хүйтэн усаар шүршүүрт ордог байжээ. Бусад орны бөхчүүдэд ус хүрмэгц царай нь эвгүйрхээд байдаг бол монголчуудын хувьд ямар ч илэрхийлэлгүй, яг л юу ч болоогүй мэт байсан. Хүйтэн ус, бэрхшээл гээд бүхнийг тэсвэртэйгээр хүлээн авдаг.”
Жэк Уэзерфорд ч мөн адил үргэлжлүүлэн ярив:
“Өөрийгөө бэлтгэхийн тулд эрчүүд анхны их цас ормогц нүцгэлээд цасан дотор өнхөрдөг уламжлал бий. Энэ нь өвлийг давах сэтгэлзүйн бэлтгэл болдог. Миний амьдардаг хөндийд зундаа бөхчүүд ирж бэлтгэл хийдэг. Уулнаас буусан мөстэй хүйтэн усаар өдөр бүр биеэ шавшдаг. Ус руу ордоггүй, харин бие дээрээ асгадаг. Тэр нь тэдэнд сэргэлт өгч, бэлтгэлийн нэг хэсэг болдог.”
Иймээс Монголчуудын амьдралын хэв маяг, хүүхэд наснаасаа эхлэн сурдаг бэрхшээлтэй нүүр тулах дадал нь тэднийг дэлхийн хамгийн тэсвэртэй хүмүүсийн нэг болгожээ.
