Огторгуйн хамгийн том хар нүх илэрлээ
Сансрын уудамд хамгийн том хар нүх илэрсэн нь манай Нарнаас 36 тэрбум дахин их масстай ажээ. Энэ нь манай одоогийн сансар судлалын загваруудаар таамагласан дээд хязгаарт ойртож байгаа бөгөөд энэ нь хар нүх болон тэдгээрийн оршин буй галактикуудын хоорондын харилцааны талаар шинжлэх ухаанчдын сонирхлыг татаж байна.
2025 оны 8-р сарын 7-нд Monthly Notices of the Royal Astronomical Society сэтгүүлд нийтлэгдсэн судалгаагаар Дэлхийгээс 5 тэрбум гэрлийн жилийн зайд орших супер том галактик доторх хар нүхийг илрүүлсэн тухай мэдээлжээ. Энэ хар нүхийг “Космик морь” гэж нэрлэсэн бөгөөд энэ нь манай Сүүн замын төвд орших супер том хар нүхнээс 10,000 дахин хүнд ажээ. Онолын таамаглалаар хар нүхний дээд массын хязгаар нь Нарны массын 40-50 тэрбум дахин их байж болох бөгөөд энэ хар нүх нь Нарны массын 36 тэрбум дахин их тул тооцооллын дээд хязгаарт ойртож байна.
Космик морь нь орон зай, цаг хугацааг их хэмжээгээр гажуудуулж, ойролцоох галактикуудын гэрлийг морь хэлбэртэй гэрэлтүүлэг болгон гажуудуулдаг. Энэ нь “Эйнштейний цагираг” гэж нэрлэгддэг бөгөөд энэ онцгой үзэгдэл болон уламжлалт илрүүлэх аргуудыг ашиглан шинжлэх ухаанчид энэ шинэ хар нүхийг илрүүлсэн байна.
Судалгааны хамтран зохиогч, Английн Портсмутын их сургуулийн сансар судлаач Томас Коллетт энэ хар нүх нь илэрсэн хамгийн том 10 хар нүхний нэг бөгөөд магадгүй хамгийн том нь байж болохыг онцолжээ. Ихэнх хар нүхний массын хэмжилтүүд нь шууд бус бөгөөд ихээхэн тодорхой бус байдаг тул аль нь хамгийн том болохыг бид үнэхээр мэдэхгүй байна гэжээ.
Ихэнх том галактикууд нь төвдөө супер том хар нүхтэй байдаг бөгөөд манай Сүүн зам ч мөн адил. Сансар судлалын загварууд нь Космик морь шиг том галактикууд нь илүү том “ультрамассив” хар нүхийг агуулж чадахыг таамаглаж байсан. Гэвч ийм ультрамассив хар нүхийг илрүүлэх нь хэцүү байсан бөгөөд оддын хөдөлгөөнийг хянах уламжлалт арга нь холын зайд орших, идэвхгүй хар нүхэнд тохиромжгүй байв.
Судлаачид энэ хязгаарлалтыг гравитацийн линзийн аргаар даван туулж, космик биетүүдийн хөдөлгөөнийг заавал “харах” шаардлагагүйгээр илрүүлсэн байна. Тэд Very Large Telescope болон Hubble Space Telescope-оос авсан ажиглалтын өгөгдлийг ашиглан галактикийн иж бүрэн загварыг бүтээжээ. Энэ хоёр талт хандлага нь багийг “идэвхгүй” хар нүхийг түүний асар их таталцлын хүч болон орчиндоо үзүүлэх нөлөөгөөр нь илрүүлэх боломжийг олгосон гэж Бразилийн Рио Гранде ду Сулын Холбооны их сургуулийн докторын оюутан Карлос Мело тайлбарлажээ.
Коллетт хар нүхний нөлөөг хоёр аргаар илрүүлсэн гэжээ. Энэ нь хар нүхний хажуугаар өнгөрөх гэрлийн замыг өөрчилж, түүний оршин буй галактикийн дотоод хэсэгт орших оддыг маш хурдан хөдөлгөж байна. Эдгээр хоёр хэмжилтийг хослуулснаар хар нүх үнэхээр оршин байгааг бид бүрэн итгэлтэйгээр баталж чадна гэжээ.
Мело энэ арга нь сансар огторгуйн нуугдмал ультрамассив хар нүхийг илрүүлж, тэдгээрийн массыг хэмжих боломжийг олгож байгаа нь онцгой сонирхолтой гэжээ. Энэ нь тэднийг бүрэн чимээгүй байхад ч илрүүлэх боломжтой юм.
Космик морь орших орчин нь “чулуун бүлэг” гэж нэрлэгддэг бөгөөд энэ нь ихэвчлэн таталцлын хүчээр удирдагддаг, галактикуудын нэгдлийн эцсийн бүтээгдэхүүн болдог системүүд юм. Коллетт энэ хар нүх нь анх байсан хамтрагч галактикуудын супер том хар нүхнүүдтэй нэгдсэн байж магадгүй гэжээ. Тиймээс бид галактик үүсэх болон хар нүх үүсэх эцсийн байдлыг харж байна гэжээ.
Энэ шинэ хар нүх нь үнэхээр гайхалтай бөгөөд шинжлэх ухаанчид үүний талаар илүү ихийг нээхийг хүлээж байна. Энэ нь олон төрлийн дохио ашиглан нэгэн сансар огторгуйн үзэгдлийг судлах олон дохионы сансар судлалын гайхалтай жишээ юм. Энэ нь бидний өмнө нь судалж дууссан гэж бодож байсан үзэгдлүүдийг дахин тодорхойлоход чухал үүрэг гүйцэтгэж байгаа бөгөөд цоо шинэ нээлтүүдийг дэмжиж байгааг харахад урамтай байна. Ямар ч байсан бид сансар огторгуйн олон нууцын цөмд урьд өмнөхөөсөө илүү ойртож байгаа нь эргэлзээгүй.
Эх сурвалж:
Heaviest Black Hole Ever Found Pushes Limit of What’s Cosmologically Possible
Astronomers spotted the ultramassive black hole inside the Cosmic Horseshoe, an equally gargantuan galaxy so powerful that it bends light from distant galaxies.
