Мод нь байгальд ээлтэй, сэргээгдэх нөөц мэт санагдавч, үйлдвэрлэлийн хувьд хялбар ажил биш. Байгальд ургасан модыг өндөр нягттай, бат бөх барилгын материал болгон хувиргахын тулд эрчим хүч, химийн бодис ихээр шаардагддаг. Харин Мэриландын их сургуулийн судлаачид энэхүү сорилтыг даван туулах шинэлэг аргыг танилцууллаа.
Модны бүтэц: Гоёмсог, хялбар биш
Модны үндсэн бүтцэд целлюлозын урт ширхэгүүд, гемицеллюлоз гэх туслах сахарууд, мөн модны эсийн ханыг хатууруулж, хортон шавьжнаас хамгаалдаг лигнин хэмээх хатуу бор бодис ордог. Хэдий энэ хольц модыг байгальд тэсвэртэй болгодог ч, үйлдвэрлэлийн хувьд өндөр боловсруулалт шаарддаг.
Одоогийн үйлдвэрлэлд модыг эхлээд уусгагч бодисоор боловсруулж, дараа нь дулаан, даралтаар шахаж, лигнинийг салгаж авдаг. Энэ нь их хэмжээний эрчим хүч зарцуулдаг, байгальд сөрөг нөлөө үзүүлдэг үйл явц юм.
Генийн өөрчлөлтөөр инженерийн мод бүтээв
Судлаачид байгальд ээлтэй, өндөр бат бөхтэй мод үйлдвэрлэх зорилгоор поплар (түргэн ургадаг мод)-ыг сонгож, түүний генд өөрчлөлт оруулсан байна. 4CL1 гэх генийг унтрааснаар, модны лигниний агууламжийг багасгаж, үйлдвэрлэлд хялбар боловсруулалт хийх боломжтой болгожээ.
Энэ генийн өөрчлөлт нь CRISPR-ийн нэг төрөл болох суурь засварлах арга ашигласан бөгөөд геномын нэг үсгийг нарийн төвөөр солих боломж олгодог. Ингэснээр модны бүтцийг эвдэлгүйгээр зөвхөн лигнин үүсэх замыг зохицуулжээ.
“Супер мод”-ны давуу тал
Өөрчлөгдсөн модыг усаар дэвтээж, дараа нь дулаан, даралтаар шахахад уламжлалт аргаар боловсруулсан инженерийн модтой ижил түвшний бат бөх чанартай болсон. Хамгийн гол нь энэхүү процесс нь хатуу химийн бодис ашиглах шаардлагагүй, хаягдал багатай, байгальд сөрөг нөлөөгүй байв.
Хүлэмжийн нөхцөлд ургуулсан туршилтын моднууд хэвийн өсч бойжсон нь энэ арга байгальд нийцтэй, үр ашигтай болохыг харуулсан том алхам юм.
Уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэх боломж
Барилгын салбар нь дэлхий даяар нүүрстөрөгчийн давхар ислийн томоохон үүсвэр бөгөөд ган, бетон зэрэг уламжлалт материалууд их хэмжээний CO₂ ялгаруулдаг. Харин энэ “супер мод” нь хөнгөн, бат бөх бүтэцтэй төдийгүй олон арван жилийн турш нүүрстөрөгчийг өөртөө хадгалах чадвартай.
Мөн модыг боловсруулахаас эхлээд барилгад ашиглах хүртэлх бүх шатанд цэвэр, хаягдал багатай байлгах боломжтой болж байна. Судалгааны ахлагч, профессор Ипинг Чи хэлэхдээ:
“Нүүрстөрөгчийн хуримтлал бол уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэх хүчирхэг зэвсэг. Инженерийн мод бол ирээдүйн био эдийн засгийн чухал тулгуур болж чадна” хэмээв.
Хамгийн чухал туршилт: Байгаль орчин өөрөө
Хүлэмжид амжилттай өссөн ч, жинхэнэ сорилт бол байгалийн нөхцөл. Салхи, хортон шавьж, улирлын өөрчлөлт зэрэг нь генийн өөрчлөлттэй модны тэсвэр хатуужлыг шалгах ёстой. Тиймээс урт хугацааны хээрийн туршилт шаардлагатай.
Мөн дараагийн зорилго нь нарс, эвкалипт, гацуур зэрэг өргөн хэрэглээтэй модонд адилхан генийн өөрчлөлт хийх явдал юм. Энэ нь аж үйлдвэрийн түвшинд өргөн хэрэглэх үндэс болох юм.
Зохицуулалт ба ирээдүй
Энэ шинэ төрлийн мод нь гадаад ген агуулдаггүй, зөвхөн ДНХ-ийн нэг үсгийн өөрчлөлт учир сонгодог ГМО-оос ялгаатай гэж олон оронд үздэг. Гэсэн ч улс орон бүрийн зохицуулалтын орчин харилцан адилгүй байдаг тул боловсруулалт, арилжаанд нэвтрүүлэхийн өмнө нарийн хяналт шаардлагатай.
Дүгнэлт
Генийн нарийн засвараар модны лигнинийг хянаж, химийн боловсруулалтгүйгээр бат бөх материал гаргаж авах нь шинжлэх ухааны хувьд том дэвшил юм. Энэхүү “супер мод” нь байгальд ээлтэй, үйлдвэрлэлийн зардал багатай, уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэхэд үнэтэй хувь нэмэр оруулах инноваци болж байна.
Ирээдүйд, хэрэв зохицуулалт, үйлдвэрлэлийн нөхцөл боломжтой болвол, ухаалаг ойн аж ахуйгаас эхлээд цэвэрхэн үйлдвэрүүд, бат бөх, тогтвортой барилгууд хүртэлх бүх салбарт энэ шинэ “супер мод” чухал үүрэг гүйцэтгэж мэдэх юм.
—
📌 Энэхүү судалгаа Matter сэтгүүлд нийтлэгдсэн болно.
