Хоол идэхэд тархи хэрхэн нөлөөлдөг вэ?
Хооллох нь зөвхөн гэдсээ дүүргэхтэй холбоотой үйлдэл биш. Өлсөх мэдрэмж төрөх, амтанд татагдах, сэтгэл санааны байдал өөрчлөгдөх зэрэг олон хүчин зүйлс тархинд очиж, хоол идэх эсэхийг шийдэхэд оролцдог. Энэ шийдвэрийг тархины жижигхэн бүтэц гаргадаг ч, нөлөө нь тун ч том юм.
Наранцэцгийн үрийн хэмжээтэй төв
Тархины төв хэсэгт байрлах, наранцэцгийн үр шиг жижиг атлаа маш хүчирхэг төв бол bed nucleus of the stria terminalis буюу BNST юм. Энэ бүтэц бид хэр их идэхийг зохицуулдаг. Судлаачид BNST нь амт, өлсгөлөн, стресс зэргийг нэгэн системд холбож, биднийг хоол руу татах уу эсвэл холдуулах уу гэдгийг шийддэг болохыг тогтоожээ.
Амтны дохио хэрхэн дамждаг вэ?
Колумбын их сургуулийн эрдэмтэд хулгана дээр хийсэн туршилтаар BNST амтны төрлүүдэд хэрхэн хариу үйлдэл үзүүлдэгийг судалсан байна. Хулгануудад чихэрлэг, давслаг, исгэлэн, гашуун, умами амттай усыг өгч, тэдний тархины идэвхжилтийг ажиглажээ.
Чихэрлэг амт тодорхой нейронуудыг идэвхжүүлж, BNST-г “гэрэлтүүлсэн” байна. Энэ нь амтны дохио зөвхөн хэл эсвэл амигдала дээр тогтдоггүй, харин хоолны дуршлын гүн гүнзгий хэлхээнд хүрдэг болохыг баталжээ. Ингэснээр BNST нь зөвхөн хэрэгцээг төдийгүй таашаалыг ч мөн анзаардаг нь тодорхой болсон.
Тархи идэхийг хэрхэн удирддаг вэ?
Судлаачид BNST-ийн нейронуудыг зориуд хаахад хулганууд чихэрлэг усанд сонирхолгүй болж, бага уусан байна. Харин эсрэгээрээ, нейронуудыг хиймлээр идэвхжүүлэхэд хулганууд ямар ч төрлийн усыг – бүр гашуун амттайг ч – их хэмжээгээр ууж байв. Энэ нь BNST нь зөвхөн амтыг мэдрэх төдийгүй, хооллох зан үйлийг өөрөө жолооддогийг харуулж байна.
Өлсгөлөн ба урам зориг
BNST нь биеийн нөхцөл байдалд үндэслэн өөр өөр хариу үзүүлдэг. Өлссөн, давсны дутагдалтай хулгануудын BNST илүү хүчтэй идэвхжсэн бол тэнцвэртэй шим тэжээлтэй үед энэхүү идэвхжил намждаг байна. Энэ нь BNST нь биеийн хэрэгцээг анзаарч, хэрэглээг урамшуулдаг “ухаалаг удирдагч” болохыг харуулна.
Стресс, шагнал ба хоолны дуршил
BNST нь зөвхөн хоолны амттай холбоотой бус, мөн стресс ба шагналын мэдрэмжийг хариуцдаг тархины хэлхээнүүдтэй холбогддог. Стресс зарим тохиолдолд хоолны дуршлыг бууруулдаг бол зарим үед нэмэгдүүлдэг. BNST нь энэ хоёрын тэнцвэрийг хадгалах үүрэгтэй — энэ нь хүмүүсийн сэтгэл хөдлөлөөс шалтгаалан хооллолт яагаад өөрчлөгддөгийг тайлбарладаг.
Хүмүүст ямар ач холбогдолтой вэ?
BNST нь хүний тархинд ч хулганатай ижил бүтэцтэй бөгөөд ижил үүрэгтэй байдаг. Энэ нь судалгааг зөвхөн лабораториос давж, бодит амьдралд ч хэрэглээтэй болгоно гэсэн үг.
BNST-ийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх нь өвдөлт, хими эмчилгээний улмаас хоолны дуршилгүй болсон хүмүүст тусалж чадна. Харин эсрэгээр нь, BNST-г намжаах аргыг ашигласнаар хэт их идэхтэй тэмцэх, жингийн менежментэд дэмжлэг үзүүлэх боломжтой.
Эмийн шинэ боломж
Өнөө цагт хэрэглэгдэж буй зарим тураах эм BNST-тай холбоотой нейронуудад үйлчилдэг нь тогтоогдсон. Энэ нь яагаад зарим хүмүүст өндөр үр дүн үзүүлдэг бол заримд нь бага нөлөөтэй байдгийг тайлбарлаж магадгүй юм.
Хоолны хэрэглээ нь олон тархины хэлхээний нийлмэл нэгдэл учраас зөвхөн нэг төвд анхаарах нь хангалтгүй байж болох ч, BNST нь урам зориг болон биет хэрэгцээг зэрэг зохицуулах замаар шинэ үеийн эмчилгээний эхлэл цэг болж чадна.
Дүгнэлт
BNST бол үрийн хэмжээтэй жижиг тархины бүс боловч, амт мэдрэх, өлсөх, давсны тэнцвэр, стресс, шагнал зэрэг олон дохиог холбож, бидний хооллох зан үйлийг удирдаж байдаг. Энэхүү судалгаа өргөжихийн хэрээр BNST нь хоолны дуршил алдагдах эсвэл хэт идэх эмгэгийн эсрэг эмчилгээний гол анхаарал болох магадлалтай.
Уг судалгаа Cell сэтгүүлд нийтлэгдсэн.
Эх сурвалж: Earth.com
