Амьтдын хөдөлгөөний нууцлаг замнал
Нохой хашаандаа нэг замаар тогтмол алхаж байхад, муур шинэ булан руу сэмхэн гэгч нь чиглэж байдаг. Эдгээр жижиг ажиглалт нь гадаад орчныг таних, удирдах хувьслын нарийн механизмын тусгал юм. Амьтдын хөдөлгөөн санамсаргүй мэт санагдавч, үнэндээ сая сая жилийн туршид бүрэлдэн тогтсон амьд үлдэх стратеги байдаг нь судалгаагаар тогтоогджээ.
Хуучин ойлголтын шинэ өөрчлөлт
Удаан хугацааны турш махчин амьтад өөрсдийн нутаг дэвсгэртээ дураараа хөдөлдөг гэсэн ойлголт давамгайлж байв. Энэ үзэл нь ан хийх, зөрчилдөөн, хамгаалалтын стратегийг тайлбарлах үндэс болдог байлаа. Гэвч дэлхий даяарх томоохон судалгаа энэхүү ойлголтыг эргэлзээнд оруулж, амьтдын олонх нь “Нууц зам” ашиглан хөдөлдөг болохыг тогтоосон юм.
Хамгийн том хөдөлгөөний өгөгдлийн сан
10 жилийн туршид 6 тивийн 34 төрлийн 1,239 махчин амьтныг GPS хүзүүвч ашиглан хянаснаар хамгийн том хөдөлгөөний өгөгдлийн сан бүрдсэн байна. Судалгааны явцад нэг гол ялгаа тодорсон нь: нохой төрлийн амьтад өөрийн тогтсон замыг олон дахин ашигладаг бол муур төрлийн амьтад илүү уян хатан хөдөлгөөнтэй байдаг ажээ.
“Бид махчин амьтад орон зайг үндсээр нь өөр өөрөөр ашигладаг болохыг илрүүлсэн” хэмээн Мэриландын их сургуулийн биологийн профессор Уильям Фаган онцолсон байна.
Нохойнууд “Хурдны замтай”
Чоно, үнэг, койот зэрэг нохой төрлийн амьтад нутаг дэвсгэртээ “Замын сүлжээ” бий болгодог. Тэд нэг замаар дахин дахин алхдаг бөгөөд энэ нь үл үзэгдэх хурдны зам мэт үүрэгтэй. Харин арслан, ирвэс, бобкат зэрэг муур төрлийн амьтад илүү чөлөөтэй, бүтэцгүй замаар хөдөлдөг.
Энэ ялгаа нь зүгээр нэг зуршил биш. Нохойнууд тогтсон маршрутад тулгуурладаг бол муурнууд уян хатан байдлыг илүүд үздэг. Энэ нь тэдний хувьслын ялгаатай замналаас үүдэлтэй стратеги болохыг судалгаа харуулж байна.
Үнэр, ой санамж, хувьслын удам
Нохой төрлийн амьтад үнэрээ үлдээж, тэр замаараа эргэн очдог бол муурнууд харааны мэдээлэл, орчны мэдрэмжинд илүү тулгуурладаг. Лабораторийн судалгаагаар нохойнууд навигацийн даалгавар гүйцэтгэхдээ муураас илүү үр дүнтэй байсан нь анзаарагджээ. Энэ нь тэдний тогтсон замд тулгуурлах шалтгааныг тодорхойлж болох юм.
Муур, нохой хоёрын хувьсал 40 гаруй сая жилийн өмнө салсан. Муурнууд уян хатан мөр, хөвөгч эгэмтэй болсноор гэнэтийн хөдөлгөөнд дасан зохицсон бол нохойнууд хатуу үе мөчтэй болж, тэсвэр хатуужил, шулуун замд илүү тохиромжтой болжээ.
Хамгааллын стратегид шинэ боломж
Хөдөлгөөний энэ шинэ ойлголт хамгааллын бодлогод ч нөлөөлж байна. Урьдчилан таамаглаж болохуйц тогтсон замууд нь нэг талаар анчдад боломж олгож болох ч, нөгөө талаар зэрлэг ан амьтдад зориулсан гарц, хамгаалалтын бүс байгуулахад томоохон давуу тал бий болгоно.
Фаган болон түүний багийн судалгаагаар хөдөлгөөн нь зөвхөн ан хийхтэй холбоотой төдийгүй өвчин тархах хэлбэр, хань олох стратеги, олз амьтны хариу үйлдэлд хүртэл нөлөөлдөг болохыг онцолсон юм.
Бидний нүдэнд үл үзэгдэх газрын зураг
Энэхүү судалгаа нь COVID-19 цар тахлын үеэр эхэлж, 177 судлаач, 6 тивийн олон лабораторийг хамарсан дэлхийн хамгийн том харьцуулсан хөдөлгөөний төсөл болж өргөжсөн байна.
“Орчин үеийн GPS технологи, шинжилгээний дэвшилтэт аргууд нь амьтдын зан төлөвийн үл харагдах, гайхалтай талыг нээж өгч байна” гэж Фаган тэмдэглэжээ.
Эцэст нь хэлэхэд, хөдөлгөөн гэдэг нь эмх замбараагүй байдал биш. Энэ бол хувьслаас улбаатай стратеги. Түүнийг ойлгох нь бидний экологи, хамгааллын арга барилд цоо шинэ хандлагыг авчирч байна.
Эх сурвалж: Proceedings of the National Academy of Sciences
