Кловисын ард түмний сүйрэл ба сансрын нөлөө
13,000 жилийн өмнө Дэлхий дээр гэнэтийн өөрчлөлтүүд өрнөж байв. Мөсөн бүрхүүлүүд хайлж, амьтдын төрөл зүйл нэмэгдэн, хүмүүс шинэ амьдралын хэв маягийг бий болгож эхэлсэн. Гэвч Кловисын ард түмний хувьд бүх зүйл өөрчлөгдөж, сүүлт одны дэлбэрэлт Дэлхийн сүүлийн их устгалын гол шалтгаан болсон байж магадгүй.
Мамонт, мастодонт зэрэг аварга амьтад мөхөж, чулуугаар багаж хийдэг байсан Кловисын соёл түүхийн хуудаснаас арчигдсан. Үүнтэй зэрэгцэн цаг агаар гэнэт сэрүүсч, Залуу Дриасын үе эхэлсэн.
Эрдэмтэд энэ өөрчлөлтийн шалтгааны талаар олон жилийн турш маргалдсаар ирсэн. Зарим нь хэт их ан агнуурыг, зарим нь цаг уурын өөрчлөлтийг буруутгадаг бол гурав дахь онол нь Дэлхийн гаднах хүчин зүйлсийг онцолдог.
Кловисын газруудаас олдсон ул мөр
Калифорнийн их сургуулийн профессор Жеймс Кеннеттийн удирдсан судалгааны баг Аризонагийн Мюррей Спрингс, Нью Мексикогийн Блэквотер Дроу, Калифорнийн Чаннел арлууд дахь Арлингтон Каньон зэрэг Кловисын үеийн гурван газраас сүүлт одны нөлөөний ул мөрийг хайжээ.
Судлаачид тунадасны давхаргаас хэт халалт, даралтаас үүссэн кварцын үр тариа илрүүлсэн бөгөөд зарим нь хайлсан цахиураар дүүрсэн хагаралтай байсан. Энэ нь галт уулын идэвхжил эсвэл энгийн гал түймрээс үүсдэггүй, харин цөмийн туршилтын талбай эсвэл сансрын мөргөлдөөний тогоонд харагддаг онцгой хээ байлаа.
“Өөрөөр хэлбэл, бүх зүйл нэг дор сүйрсэн гэсэн үг” гэж Кеннетт тайлбарласан байна.
Хоёр тив дамнасан сүйрэл
Нотолгоо зөвхөн эндээр хязгаарлагдахгүй. Хойд Америк болон Европ даяар таамаглахын аргагүй “хар давхарга” тунадас бий бөгөөд энэ нь өргөн хүрээний шаталтыг илтгэнэ. Судлаачид түүнээс бичил бөмбөлгүүд, наноалмаз, хайлсан шил, мөн платин, иридиум зэрэг ховор элементүүдийг илрүүлжээ.
Эдгээр нь бүгд сансрын нөлөөллийн үед бий болдог бөгөөд Дэлхийн энгийн үйл явцуудаас ялгаатай.
Шинэ хамгийн хүчтэй нотолгоо
Эрдэмтдийн үзэж буйгаар хамгийн итгэлтэй баримт нь “цочирдсон кварц” юм. Кварц хаа сайгүй байдаг ч зөвхөн хүчтэй цохилтын үед л ажиглагддаг параллель хагарал, хайлсан дүүргэлттэй байдаг.
Кловисын газруудаас олдсон эдгээр шинж тэмдгүүд нь Чиксулубын солирын мөргөлдөөнтэй төстэй боловч ил тод тогоо үлдээгээгүй онцлогтой.
Сансрын сүйрлийг загварчлах нь
Багийн хийсэн компьютерийн симуляци 100 метрийн өргөнтэй сүүлт одны хэлтэрхий 30 км/сек хурдтайгаар агаар мандалд орж ирээд хэдхэн зуун метрийн өндөрт дэлбэрэхэд юу болохыг харуулжээ.
Энэ дэлбэрэлт 58 мегатонн энерги ялгаруулж, газрын гадаргын температур 30,000 К (53,540°F)-т хүрсэн бөгөөд тунадас хайлж, кварц хагарахад хүрэлцээтэй байв. Үүссэн цочролын долгион нь одоо Кловисын газраас илэрч буй шинж тэмдгийг тайлбарлаж байна.
Нэгэн том аймшигт үйл явдал
Эдгээр баримтууд нь сүүлт одны агаарын дэлбэрэлтийн онолыг үгүйсгэхэд улам бэрх болгож байна. Наноалмаз, хөө, хайлсан шил, цочирдсон кварц зэрэг нь бүгд нэгэн том сүйрлийн дүр зургийг өгүүлж буй юм.
Залуу Дриасын нөлөөллийн таамаглал гэнэт гарсан цаг уурын өөрчлөлт, Кловисын соёлын уналт, Хойд Америкийн аварга амьтдын устгалыг нэгэн зэрэг тайлбарлаж байна.
Гэхдээ маргаан үргэлжилсээр байгаа бөгөөд зарим нь ан агнуурыг, зарим нь цаг уурын өөрчлөлтийг, харин бусад нь тэнгэрийн гаралтай илүү драматик хүчин зүйлийг онцолдог.
Ямар ч тохиолдолд, микроскопоор харагдах кварцын хагарал бүр, тунадаснаас олдох наноалмаз бүр нь сансрын нөлөөллийн нотолгоог улам баталгаажуулсаар байна.
Эх сурвалж: PLOS One / www.earth.com
