Лазерын хэмжилтүүд далайн түвшин нэмэгдэж буй шалтгааныг тодрууллаа
Сүүлийн үеийн лазерын хэмжилтүүд дэлхийн далайн түвшин хурдацтай нэмэгдэж буй гол шалтгааныг тодруулжээ. Шинэ судалгаагаар 1993 оноос хойш дэлхийн дундаж далайн түвшин ойролцоогоор 8.9 см-ээр нэмэгдсэн байна. Гэвч хамгийн түгшүүртэй зүйл бол энэ өсөлтийн хурд сүүлийн 20 жилд огцом нэмэгдсэн явдал юм.
Далайн түвшин нэмэгдэхийн 60 орчим хувь нь усны масс нэмэгдсэнээс шалтгаалдаг ба энэ нь ихэвчлэн хуурай газрын мөс хайлахтай холбоотой байдаг. Далай тэнгис халах үедээ тэлж, мөн мөсөн эх үүсвэрээс шинээр урсан орж ирэх ус нь түвшний өсөлтөд шууд нөлөөлдөг. IPCC-ийн тайланд дурдсанаар, дэлхийн далай тэнгис хүлэмжийн хийн улмаас бий болсон нэмэлт дулааны 90 орчим хувийг шингээдэг.
Лазерын хэмжилт ба баристатик далайн түвшин
Хонг Конгийн Политехникийн их сургуулийн доктор Юүфэн Ниэгийн удирдсан судалгааны баг хиймэл дагуулын лазерын хэмжилтүүдийг ашиглан далайн түвшний баристатик (усны жин нэмэгдэхтэй холбоотой) өөрчлөлтөд анхаарлаа төвлөрүүлжээ. Энэхүү хэмжилтийг дэлхийн хэмжээнд ILRS (Олон улсын лазерын хэмжилтийн систем)-ээр зохицуулдаг.
Усны жин, мөсний шилжилт зэрэг нь дэлхийн таталцлын оронд нөлөөлдөг бөгөөд энэ өөрчлөлтийг лазерын хэмжилтүүд удаан хугацааны турш бүртгэж чаддаг. Судалгааны баг энэ хэмжилтүүдийг НАСА болон Германы хамтарсан GRACE хиймэл дагуулын таталцлын өгөгдөлтэй харьцуулан шалгажээ.
Лазерын аргачлалын давуу тал
GRACE хиймэл дагуулын мэдээлэл 2002 онд эхэлсэн тул богино хугацааны тасалдал гардаг. Харин лазерын аргачлал нь 1990-ээд оноос хойш тасралтгүй баримтжуулалт хийж, далайн жин хэрхэн нэмэгдэж байгааг харуулдаг онцгой давуу талтай. Судлаачид энэхүү мэдээллийг далайн гадаргуугийн өндөр хэмжигч алтиметрийн өгөгдөлтэй хөндлөнгөөс харьцуулан баталгаажуулжээ.
PolyU-ийн судалгааны баг нарийвчлал багатай лазерын өгөгдлийг илүү бодитой болгохын тулд урагш чиглэсэн загварчлал ашиглаж, геоцентрын алдааг залруулсан байна. Энэ нь эргийн орчмын мэдээллийн алдагдлыг багасгаж, үнэн зөв хэмжилт хийх нөхцөлийг бүрдүүлжээ.
Далайн түвшний өсөлт ба газар нутгийн ирээдүй
Сүүлийн гурван арван жилд далайн түвшин 8.9 см-ээр өссөн нь бага мэт боловч үер, түрлэг, газар хөдлөлт зэрэг үзэгдэлтэй хавсрах үед ноцтой үр дагавар дагуулж болзошгүй. Мөсөн эх үүсвэрийн хайлалт, таталцлын өөрчлөлт зэргээс шалтгаалан далайн ус дэлхийн гадаргуу дээр жигд бус тархаж, зарим бүсэд түвшин эрс нэмэгддэг.
Гренланд болон Антарктидын мөсний хайлалт эрчимжиж буй нь дэлхийн дундаж өсөлтийн хурдаас давж байгааг харуулж байна.
Эрэг орчмын бүс нутагт тулгарч буй бодит аюул
Нам дор эргийн бүсэд амьдарч буй иргэд аль хэдийн өндөр давтамжтай түрлэгийн үерт өртөж эхэлжээ. Далайн түвшин багахан нэмэгдсэн ч энгийн түрлэгийг хуучнаас дотогш илүүтэй нэвтрүүлж, хуурай газар руу ус түрж орж ирэх нөхцөл бүрджээ. Хүчтэй бороо, шуурганы давалгаа улам өндөр цэгээс эхэлж, нөлөөлөл нь нэмэгдэж байна.
Цаашдын ажиглалт, уур амьсгалын загварчлал
Урт хугацааны найдвартай хэмжилт нь уур амьсгалын загварууд далайн түвшний хурд, хурдасгалыг хэр бодитой барьж чадаж байгааг шалгах боломжийг судлаачдад олгож байна. Мөн далайн түвшний төсвийг (алтиметрээр хэмжсэн өсөлт нь дулаан ба нэмэлт усны нийлбэртэй тэнцүү эсэх) шалгаж, ажиглалтын системүүдийн найдвартай байдлыг үнэлэх боломж бүрджээ.
Дүгнэлт: Лазерын хэмжилтүүд дэлхийн ирээдүйн төлөвийг тодруулж байна
Хэдхэн сантиметрийн өсөлт хэдий бага мэт боловч эрэг орчмын амьдрал, бүтээн байгуулалтад ихээхэн нөлөө үзүүлнэ. Боомт, зам, бохирын систем зэрэг дэд бүтцүүд олон арван жилийн турш ашиглагдах учир өнөөдрийн загварчлал, төлөвлөлтүүд далайн түвшин нэмэгдэх ирээдүйд бэлдэх учиртай.
Даатгал, зээл, төсвийн бодлогод ч энэ өөрчлөлтүүд тусгагдах шаардлагатай. Тогтвортой, тодорхой хэмжилтүүд нь олон нийтэд үнэ цэнтэй шийдвэр гаргахад тусалж, гэнэтийн эрсдэлээс сэргийлэхэд чухал үүрэгтэй. Далайд шинээр нэмэгдэж буй усны хэмжээ бол одоогоор далайн түвшний гол хөдөлгөгч хүчин зүйл гэдгийг энэхүү лазерын судалгаа батлан харуулж байна.
Эх сурвалж: Earth.com, Proceedings of the National Academy of Sciences
